tag:blogger.com,1999:blog-163580432024-03-13T18:53:05.042+00:00Góða bókinBiblíuverkefni Varríusar. Greinar skrifaðar að lestri hverrar bókar afloknum.Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.comBlogger54125tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-42685716036249417652015-06-18T09:18:00.001+00:002015-06-18T09:18:46.806+00:00Opinberunarbókin<b>Það bjargast ekki neitt ...</b><br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/opin.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Revelation+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Revelation" target="_blank">Kynning</a><br />
<br />
Biblían hefst á sköpun heimsins og lýkur á heimsendi. En ekki hvað? Opinberunarbókin greinir frá stórfenglegri skoðunarferð sem engill á vegum Guðs og Krists bjóða höfundi hennar í um fortíð, nútíð og þá nánustu framtíð sem markar endalok tímans og endursköpun heimsins eftir dóminn þar sem mannkynið verður flokkað í hina blessuðu og þá bölvuðu. Reyndar er stundum látið að því liggja að þessi flokkun sé fyrirfram ákveðin, en við skulum ekki hengja okkur í þá þrætubók alla, látum Votta Jehóva um það. Hér er margt að skoða og dást að.<br />
<br />
Þetta er frábær texti. Vissulega mjög „biblískur“ en talsvert betri en mjög margt annað í bókinni góðu, sem ekki er nú öll sérlega rishá, verður að segjast. En þessi er flott. Líka upphafskaflinn sem efnislega greinir sig ekki nema í smáatriðum frá öðrum „eftirkriststextum“. Hér er trúarstálinu stappað í sjö asíska söfnuði og þeim gefin loforð. Eins og bréfritarar undangenginna kafla hafa keppst við að gera. Bara ekki eins vel.<br />
<br />
Forvitni vekja tvö smáatriði – aðallega af því að á þeim finn ég ekki skýringar.<br />
<br />
Annarsvegar aðvaranir vegna „Nikólíta“ sem bréfritari hatar og virðast herja á trúaða í Efesus og Pergamos. Ekki er vitað með vissu hvað þessi villutrúarsöfnuður vann sér til óhelgi, en síðari tíma spekingar töldu/giskuðu m.a. á sifjaspell og stóðlífi, en líka á torskilda trúvillu sem kallast „<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Antinomianism" target="_blank">antinómíanismi</a>“ og tengist afstöðu til róta siðlegrar breytni og mikilvægis hennar fyrir frelsun/réttlætingu. Og virðist í fljótu bragði vera nokkuð meinstrím ef hortft er með mínum leikmannsaugum. En postularnir eru reyndar svo margsaga um það mál að ég nenni ekki að opna þá þrætubók.<br />
<br />
Hinsvegar þessar skrítnu samstofna setningar í orðsendingunum til Smyrnu og Fíladelfíu:<br />
<br />
<i> Ég veit hvernig þú ert hrakyrtur af þeim sem segja sjálfa sig vera Gyðinga en eru það ekki, heldur samkunda Satans (2. 9)</i><br />
<br />
og<br />
<br />
<i>Ég skal láta lygarana af samkundu Satans, sem segjast vera Gyðingar en eru það ekki, koma og kasta sér fyrir fætur þér og láta þá vita, að ég elska þig. (3. 9)</i><br />
<br />
Í fyrsta lagi: Gyðingar? Þetta eru skilaboð til kristinna söfnuða í Litlu-Asíu, sem fæstir eru sennilega af gyðinglegum uppruna, heldur „sóknarbörn“ Páls úr heiðingjasamfélögunum. Og fólk sem þykist vera Gyðingar – „gervigyðingar“? Hvað skyldi það nú vera fyrir nokkuð? Allavega eitthvað ógurlega slæmt. „Samkunda Satans“, no less.<br />
<br />
Reyndar þykir mér hin gyðinglega nálægð í bréfum þeirra sem ekki eru Páll vera mun meiri en ég hefði fyrirfram búist við. Skilin þarna á milli óskýrari, mótsagnarkenndari en þó um fram allt teygjanlegri en ég hafði talið eftir hinn afdráttarlitla andsemitisma guðspjallanna. En vissulega er svolítið eins og þeir textar séu fornkirkjufeðrunum ekki gjörkunnir, eins og ég hef áður minnst á..<br />
<br />
Nóg um það.<br />
<br />
Þó þessi upphafskafli sé flottur þá er það fyrst þegar sýnirnar byrja sem Jóhannes fer á flug. Við verðum samt að byrja á að skoða hver opinberar hverjum hvað. Hér er ættartala upplifunarinnar: <br />
<br />
<i>Opinberun Jesú Krists sem Guð gaf honum til að sýna þjónum sínum það sem verða á innan skamms. Hann sendi engil sinn og lét hann kynna það Jóhannesi, þjóni sínum, sem bar vitni um orð Guðs og vitnisburð Jesú Krists, um allt það er hann sá. Sæll er sá er les þessi spádómsorð, og sælir eru þeir sem heyra þau og varðveita það, sem í þeim er ritað því að tíminn er í nánd. (1. 1–3)</i><br />
<br />
Sæll er sá sem hendir reiður á til hvers persónufornafnið „hann“ vísar í hvert sinn í þessum texta og hver sýnir hverjum hvað og á hvers vegum. Hvað þá hversvegna. En það skiptir samt minnstu máli. Myndin er að byrja.<br />
<br />
Og sú er mögnuð. Og hefur orðið efni í ótal aðrar af öllu tagi og í öllum formum. Og, það verður að segjast, sækir óspart í Jesaja, Esekíel og Daníel í skrímslasmíð sinni.<br />
<br />
Allskonar aðöðruleyti sæmilega útlítandi verur sitja uppi með sjö augu og/eða höfuð. Og/eða höfuðskraut. Allt í þágu tölspekinnar.<br />
<br />
Ah, tölspekin.<br />
<br />
Í lestri Opinberunarbókarinnar opinberast ekki síst þörf okkar fyrir merkingu. Tölur hafa merkingu, sjö og tólf sérstaklega, og margfeldi þeirra. Og svo erum við viss um að við séum ekki bara að skapa merkingu með lestri og túlkun, heldur sé hin dulda merking í alvörunni þarna, sett þar af höfundinum og/eða þeim sem sýndi honum sýnirnar.<br />
<br />
Ég nenni ekki svona táknakjaftæði. Mér finnst alveg sniðugt að ef maður gefur bókstöfum tölugildi (væntanlega á grísku, eða þá hebresku) þá sé grískt nafn Nerós, „Neron Caesar“ samasem 666. En mér finnst líka sniðugt að 666 er <a href="http://www.lmi.is/landupplysingar/vegalengdir-a-islandi/" target="_blank">fjarlægðin</a> milli Vopnafjaðar og Borgarness, og Reykjahlíðar og Ísafjarðar. Í kílómetrum. Guð veit hvaða fjarlægðir eru 666 mílur. Eða þingmannaleiðir. Eða desilítrar. Eða hvað Judas Priest syngur afturábak. Og ég meina “Guð veit” alveg bókstaflega.<br />
<br />
Mér finnst þetta ekki sérlega skemmtilegur samkvæmisleikur. Aðallega get ég ekki litið á þetta sem annað en samkvæmisleik. <br />
<br />
Það leikur enginn vafi á því að Opinberunarbókin er dulsaga, en ekki bara spennanndi ævintýri með skrímslum og svoleiðis. Og það er vonlaust annað en að trúa því að „söguþráðurinn“ sé svona glórulaus, endurtekningarsamur og höktandi af því að allt sem sagt er frá stendur fyrir eitthvað sem þegar hefur gerst – misrökvís atburðarás sem þarf að fylgja svona nokkurnvegin með tilheyrandi kenjum. Ef við skiljum þetta ekki þannig er framvindan bara of skrítin, og ekki samboðin jafn flinkum sögumanni og Jóhannes hefur augljóslega verið.<br />
<br />
Og þegar klárlega er horft fram í tímann – eftir að Satan, Gog og Magog hefja sína lokaorrustu við hin góðu öfl – verður framvindan alveg rökvís, skýr og vel fram sett.<br />
<br />
En bætir hún einhverju við? Er ekki löngu ljóst í guðspjöllum og bréfum, Gamlatestamenntisspádómunum þess vegna, að Messías mun snúa aftur – fólki kynslóðanna verður skipt í hina verðugu og óverðugu og dæmt eftir því? Hefur nokkur málsmetandi umboðsmaður Guðs legið á þeim fréttum að svona verður þetta? Þeim mun skrítnara að það þurfi að pakka öllu inn í svona mikið dulmál, þar sem menn giftast borgum sem kannski eru konur og öðrum verður eytt af því að þær eru of graðar og nota of mikið ilmvatn.<br />
<br />
Ef hinir almáttugu eru að sýna einhverjum útvöldum mannkynssöguna í nútíð og framtíð þá á ég mjög erfitt með að skilja af hverju er ekki hægt að <b>gera það bara</b>, án milligöngu básúna, rauðra dreka og Babýlonshóra sem kannski eru Rómaborg.<br />
<br />
Allavega hefur þetta gefið upp boltann fyrir rugludalla síðustu 2000 ára eða svo, sem og búið til nokkur þúsund ára skekkjumörk á hvenær hinir boðuðu atburðir verða.<br />
<br />
En mögnuð bók.<br />
<br />
Eins og skáldið sagði: „Full of Sound and Fury.“Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-68088605614048104562015-06-11T07:16:00.001+00:002015-06-11T07:16:48.905+00:00Jóhannesarbréf og Júdasar<b>PS ...</b><br />
<br />
Textinn (<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/joh-1.htm" target="_blank">Jóhannes 1</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/joh-2.htm" target="_blank">Jóhannes 2</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/joh-3.htm" target="_blank">Jóhannes 3</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/judas.htm" target="_blank">Júdas</a>)<br />
Samanburður (<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=1+John+1&version=KJV" target="_blank">Jóhannes 1</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=2+John+1&version=KJV" target="_blank">Jóhannes 2</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=3+John+1&version=KJV" target="_blank">Jóhannes 3</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Jude+1&version=KJV" target="_blank">Júdas</a>)<br />
Kynning (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistles_of_John" target="_blank">Jóhannesarbréf, </a><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_of_Jude" target="_blank">Júdas</a>)<br />
<br />
<br />
Bréfakafla Biblíunnar lýkur á fjórum bréfum, einu sæmilega löngu og þremur stuttum. Sem er einmitt „B“ í morsstafrófinu. Tilviljun? Já ætli það ekki bara. Það er líklega líka tilviljun að bréfin standa saman, enda ekki efnislega samstæð. Höfundarnir báðir (líklega) í postulahópnum, en það voru nú Pétur og Jóhannes líka. Og um sum bréfanna er alveg hægt að velta fyrir sér hvaða erindi þau eiga í svona grundvallarrit.<br />
<br />
Förum yfir þetta í þremur bútum.<br />
<br />
<br />
<b>Fyrsta almenna bréf Jóhannesar</b><br />
<br />
Þetta er langviðamesti textinn af þessum fjórum. Og næsta víst að hér stýrir penna sami höfundur og skrifaði Jóhannesarguðspjall. Hér er líkingaþrungið mál með stórum orðum sem bréfritari leggur í djúpa skáldlega merkingu.<br />
<br />
Ljós. Myrkur. Orð. Sannleikur. Réttlæti. Synd.<br />
<br />
Stundum finnst manni orðin taka völdin af höfundinum og heimsmyndin verða jafnvel einfaldari og afdráttarlausari en hann í rauninni vill. <br />
<br />
<i>Hver sem synd drýgir fremur lögmálsbrot. Syndin er lögmálsbrot. Þið vitið, að Kristur birtist til þess að taka burt syndir. Í honum er engin synd. Hver sem er stöðugur í honum syndgar ekki, hver sem syndgar hefur ekki séð hann og þekkir hann ekki heldur.</i><br />
<i>Börnin mín, látið engan villa ykkur. Sá sem iðkar réttlætið er réttlátur, eins og Kristur er réttlátur. Hver sem synd drýgir heyrir djöflinum til, því að djöfullinn hefur syndgað frá upphafi. (3. 4–8)</i><br />
<br />
Ekkert svigúm fyir breyskleika eða svoleiðis pjatt hér. Og þessi skemmtilega röklausa rökhenda: <br />
<br />
<i>Ef einhver segir: „Ég elska Guð,“ og hatar bróður sinn, er sá lygari. Því að sá sem elskar ekki bróður sinn eða systur, sem hann hefur séð, getur ekki elskað Guð, sem hann hefur ekki séð. (4. 20)</i><br />
<br />
Þó tilgangurinn sé fallegur – að hvetja fólk til að vera almennilegt hvert við annað – þá þykir manni kannski dálitið langt seilst að segja það djöfullegt ef því gengur illa að elska þann misjafna sauð sem meðbræður okkar eru. Svo eru hún stundum dálítið yfirgengileg þessi kristilega yfirtaka kærleikshugtaksins:<br />
<br />
<i>Þér elskaðir, elskum hvert annað, því að kærleikurinn er frá Guði kominn, og hver sem elskar er barn Guðs og þekkir Guð. Sá sem ekki elskar þekkir ekki Guð, því að Guð er kærleikur. (4. 7–8)</i><br />
<br />
Ég hef minnst á það áður að Biblíubréfin virðast mér hafa tvö meginhlutverk:<br />
<br />
a) Að <b>leiðrétta</b>, en þó fyrst og fremst <b>andmæla</b>, hugmyndum annarra sem stangast á við það sem bréfritari telur rétta kenningu. Þetta á fyrst og fremst við Pálsbréf.<br />
<br />
b) Að <b>hvetja</b> viðtakendur til trúfesti, þolgæði og réttrar breytni.<br />
<br />
Fyrir vikið er ekki í þeim að finna kerfisbundna útlistun hinna réttu hugmynda, né heldur skýrar og/eða sannfærandi röksemdir fyrir þeim. Bréfin ganga út frá skilningi og þekkingu viðtakendanna á því sem hyggjumst og þurfum að sækja í þau.<br />
<br />
Þetta er í senn spennandi og pirrandi.<br />
<br />
Í öðru Pétursbréfi er minnst á fallna engla – annar tveggja staða í Biblíunni sem þeir koma við sögu – og af orðalaginu er augljóst að verið er að vísa í sögu sem allir ætlaðir viðtakendur bréfsins þekktu og trúðu.*<br />
<br />
Hér mætir önnur þekkt persóna á sviðið, kannski skyld óþekktarenglunum, en kannski ekki.<br />
<br />
<i>Börn mín, hin síðasta stund er upp runnin. þið hafið heyrt að <b>andkristur</b> kemur, …</i><br />
<br />
Það fer auðvitað hrollur um okkur þegar við heyrum þetta. Í okkar hug er þetta löngu orðið að sérnafni, næstum eða alveg samheiti við djöfulinn, pokurinn, Lúsífer, Belsebúbb og Satan, sem auðvitað þýðir „andstæðinur“. Óvininn.<br />
<br />
Og Jóhannes veit greinilega að hugtakið er kunnuglegt viðtakendunum. „Þér hafið heyrt …“ En hann leggur nú samt ekki hina persónubundnu merkingu í orðið, sem okkur er orðin töm, því setningin heldur áfram:<br />
<br />
<i>... og nú eru líka margir andkristar komnir fram. (2. 18)</i><br />
<br />
og síðan: <br />
<br />
<i>Þeir komu úr okkar hópi, en heyrðu okkur ekki til. (2. 19)</i><br />
<br />
og<br />
<br />
<i>Sá er andkristurinn, sem afneitar föðurnum og syninum. (2. 22)</i><br />
<br />
Andkristur virðist því ekki vera persóna heldur bara þessi venjulegi trúvillingur. Sem eru auðvitað alltaf mikið verra fólk en „fæddir“ heiðingjar, um það eru kristnir og múslimar sammála. Samt tengir Jóhannes „komu“ andkristanna við „hina síðustu stund“, heimsendinn og dóminn sem allir bíða óþreyjufullir eftir. Og: <br />
<br />
<i>Af þessu getið þér þekkt anda Guðs: Sérhver andi, sem játar, að Jesús sé Kristur kominn sem maður, er frá Guði. En sérhver andi, sem ekki játar Jesú, er ekki frá Guði. Hann er andkristsins andi, sem þér hafið heyrt um að komi, og nú þegar er hann í heiminum. (4. 2-3)</i><br />
<br />
Hér virðist aftur vera á ferðinni sú nautn sem Jóhannes hefur af því að að vera afdráttarlaus í sinni með-eða-á-móti boðun. En þannig verður til sú tilfinning að hér fari einstaklingur af yfirnáttúrlega taginu, gengst þannig til í munni predikara og túlkenda öldum saman þar til hr. Antikristur telst fullskapaður og tilbúinn til að láta Gabriel Byrne leika sig í slag í End of Days.<br />
<br />
Allt vegna þess hvers eðlis Biblíubréfin eru.<br />
<br />
<b>Annað og þriðja almenna bréf Jóhannesar</b><br />
<br />
Tvö örstutt einkabréf sem lítið er um að segja. Annað en kannski að undrast hvað þau eru að vilja upp á dekk í Kanónunni. Í því fyrra er reyndar minnst á andkrist í fimmta og síðasta sinn, nú með örlitilli áherslubreytingu:<br />
<br />
<i>Því að margir afvegaleiðendur eru farnir út í heiminn, sem ekki játa, að Jesús sé Kristur, kominn sem maður. Þetta er afvegaleiðandinn og andkristurinn. (1. 7)</i><br />
<br />
Ekki endilega yfirnáttúruleg vera, en heldur ekki bara undanvillingur úr söfnuðinum, heldur beinlínis boðberi villunnar.<br />
<br />
Bréfin eru bæði stíluð á einstaklinga, hið fyrra á ónefnda konu en hið síðara á Gaíus nokkurn. Bæði eru hvatningarbréf og aðvaranir gegn villuboðurum, þó orðið “andkristur” sé aðeins notað í því fyrra.<br />
<br />
Lokaorð beggja vekja athygli:<br />
<br />
<i>Þótt ég hafi margt að rita ykkur vildi ég ekki <b>gjöra það með pappír og bleki </b>heldur vona að koma til ykkar og tala munnlega við ykkur til þess að gleði okkar verði fullkomin. Börn systur þinnar, hinnar útvöldu, biðja að heilsa þér. (2. bréf, 12–13, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Og<br />
<br />
<i>Ég hef margt að rita þér, en vil ekki <b>rita þér með bleki og penna</b>. En ég vona að sjá þig bráðum og munum við þá talast við augliti til auglitis. (3. bréf 13–14, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Það er greinilega tími ofsókna og ritskoðunar. Sennilega á vegum Antikristanna.<br />
<br />
<br />
<b>Hið almenna bréf Júdasar</b><br />
<br />
Hér kveður sér hljóðs annar af sonum Maríu, og sá sem var óheppnastur með nafn, svona eftir á að hyggja. Bókin byrjar á hógværasta neimdroppi bókmenntasögunnar:<br />
<br />
<i>Júdas, þjónn Jesú Krists, bróðir Jakobs, (1, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
„Hæ, ég heiti Artúr. bróðir Begga, þú veist, gítarleikara í Egó“.<br />
<br />
Annars er þetta endurtekið efni. Nánar tiltekið, endurtekið úr bréfum Péturs. Eins og þar koma fallnir englar við sögu. Júdas tilgreinir allskyns dæmi úr sögu Gyðinga til að stappa stálinu í hina vantrúðu. Sumt hefur kannski eitthvað skolast til á langri leið:<br />
<br />
<i>Á sama hátt saurga og þessir draumvilltu menn líkamann, meta að engu drottinvald og lastmæla himnaverum. Eigi dirfðist einu sinni höfuðengillinn Míkael að saka djöfulinn um guðlast, er hann átti í orðadeilu við hann um líkama Móse, heldur sagði: „Drottinn refsi þér!“ (8–9)</i><br />
<br />
Veit ekki alveg um þetta rifrildi Mikaels og Djöfulsins um lík Móse. Neðanmáls er vísað í vers í Daníelsbók þar sem Móses kemur ekki við sögu.<br />
<br />
Látum þar við sitja. Og þökkum að lokum Júdasi og þýðendum hans fyrir hið fallega orð „draumvilltir“.<br />
<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">* Ég fór á grúskstúfana og fann út að helsta heimildin um fallna engla er <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Enoch" target="_blank">Enoksbók</a>, sem er svo apókríf að hún fær ekki einu sinni að fljóta með apókrífu bókunum í kristnu biblíunni. Ætla nú samt að lesa hana við tækifæri.</span><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-50028147678314353372015-06-06T20:00:00.000+00:002015-06-06T20:00:07.105+00:00Jakobsbréf og Péturs<b>Fyrir hönd aðstandenda</b><br />
<br />
Textinn (<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/jakob.htm" target="_blank">Jakobsbréf</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/petur-1.htm" target="_blank">fyrra Pétursbréf</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/petur-2.htm" target="_blank">síðara Pétursbréf</a>)<br />
Samanburður (<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=James+1&version=KJV" target="_blank">Jakobsbréf</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=1+Peter+1&version=KJV" target="_blank">fyrra Pétursbréf</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=2+Peter+1&version=KJV" target="_blank">síðara Pétursbréf</a>)<br />
Kynning (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_of_James" target="_blank">Jakobsbréf</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/First_Epistle_of_Peter" target="_blank">fyrra Pétursbréf</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Second_Epistle_of_Peter" target="_blank">síðara Pétursbréf</a>)<br />
<br />
Þrjú bréf, eignuð (með mismikilli vissu) tveimur mönnum sem stóðu Kristi nær en flestir eða allir. Ekki er hann nú heilt yfir í aðalhlutverki frekar en fyrri daginn. Páll er með fjarvistarsönnun, en bróðir og besti vinur?<br />
<br />
<b>Hið almenna bréf Jakobs</b><br />
<br />
Jakobsbréfið er kannski merkilegast fyrir höfund sinn. Jakob þessi er nefnilega hvorki meira né minna en bróðir Jesú. Eða hálfbróðir, væntanlega. Kannski skýrir það veru bréfsins í kanónunni, því ekki bætir það miklu við. Reyndar er sterkur gamaltestamenntisblær á því. Spakmælasafn eins og nokkur sem þar er að finna.<br />
<br />
Enn vekur athygli fjarvera Krists úr textanum. Eins og Páll þá er eins og og Jakob hafi ekkert um orð hans að segja, vitnar ekki í hann, leggur ekki út af orðum hans eða túlkar dæmisögur eða athafnir. Páll var vissulega með „fjarvistarsönnun“, en hvað veldur þögn Jakobs?<br />
<br />
Annars er Jakob mun meira umhugað um að menn láti trúna stýra <b>verkum </b>sínum en Páll. Það blandast ágætlega saman við hið klassíska minni fornra spekirita að skamma ríka og upphefja þá fátæku:<br />
<br />
<i>Hvað stoðar það, bræður mínir og systur, þótt einhver segist hafa trú en sýnir það eigi i verki? Mun trúin geta frelsað hann? Ef bróðir eða systir eru nakin og vantar daglegt viðurværi og eitthvert ykkar segði við þau: „Farið í friði, vermið ykkur og mettið!“ en þið gefið þeim ekki það, sem líkaminn þarfnast, hvað stoðar það? Eins er líka trúin dauð í sjálfri sér, vanti hana verkin. (2. 14–17)</i><br />
<br />
Og Jakob sækir rökstuðning fyrir því að verk trompi trú aftur í fornöldina, en minnist ekki á bróður sinn í því samhengi:<br />
<br />
<i>Réttlættist ekki Abraham faðir okkar af verkum, er hann lagði son sinn Ísak á altarið? Þú sérð, að trúin var samtaka verkum hans og að trúin fullkomnaðist með verkunum. (2. 21–22)</i><br />
<br />
og:<br />
<br />
<i>Svo var og um skækjuna Rahab. Réttlættist hún ekki af verkum er hún tók við sendimönnunum og lét þá fara burt aðra leið? (2. 25)</i><br />
<br />
Semsagt: meira að segja verk án trúar teljast til réttlætingar.<br />
<br />
Innanum eru síðan spakleg mæli og forvitnilegar líkingar:<br />
<br />
<i>Verðið gerendur orðsins og eigi aðeins heyrendur þess, ella svíkið þið sjálf ykkur. Því að hlýði einhver á orðið án þess að fara eftir því er hann líkur manni er skoðar andlit sitt í spegli. Hann skoðar andlit sitt, fer burt og gleymir jafnskjótt, hvernig það var. (1. 22–24)</i><br />
<br />
og þessi ágæta brýning um að hafa taumhald á tungu sinni, mikilvægi þess og vandkvæði:<br />
<br />
<i>Hrasi einhver ekki í orði þá er hann maður fullkominn, fær um að hafa stjórn á öllum líkama sínum. Ef við leggjum hestunum beisli í munn til þess að þeir hlýði okkur, þá getum við stýrt öllum líkama þeirra. Sjá einnig skipin, svo stór sem þau eru og rekin af hörðum vindum. Þeim verður stýrt með mjög litlu stýri, hvert sem stýrimaðurinn vill. Þannig er einnig tungan lítill limur, en lætur mikið yfir sér. (3. 2–5)</i><br />
<br />
Vel mælt.<br />
<br />
Annars hvarflar athygli og umhugsun lesandans óneitanlega að bréfritaranum sjálfum. Bróðir Jesú? Hvernig ætli það hafi verið? Allavega er ljóst að ef maður ætti þess kost að eiga orðastað við Jakob væru fyrstu spurningarnar ekki um hvort trú dugi til réttlætingar, eða hversu mikilvægt sé að hlú að fátækum. Meira svona: Segðu mér frá barnæskunni.<br />
<br />
<br />
<b>Hin almennu bréf Péturs</b><br />
<br />
Jakob Jósefsson er kannski Carl Wilson eða Marlon Jackson, eða í versta falli Lýður Ægisson Biblíunnar, en það kemur hinsvegar nokkuð á óvart að Símon Pétur skuli vera Barbara Cartland góðu bókarinnar. Eða þannig skil ég lokaorð fyrra Pétursbréfs:<br />
<br />
<i>Ég hef látið Silvanus, sem er trúr bróðir í mínum augum, skrifa þetta stutta bréf til þess að hvetja ykkur og vitna hátíðlega að þetta er hin sanna náð Guðs. (1. bréf, 5. 12)</i><br />
<br />
Er alls ekki til í að sjá þetta öðruvísi fyrir mér en Pétur makindalegan í bleikum kufli, liggjandi á legubekk og lesandi fyrir að hætti Barböru.Og Silvanus með pennann á lofti að fanga gullkornin.<br />
<br />
Reyndar er síðar Pétursbréf víst ekki lengur eignað honum, ekki frekar en við vitum með vissu hversu mikið ritarar ástarsögudrottningarinnar eiga í hennar verkum.<br />
<br />
Það kveður við nokkuð annan tón í þessu bréfi. Hér er ekki í forgrunni þyrrkingsleg guðfræði Páls, né heldur Gamaltestamentisbölbænir Hebreabréfs og Jakobs. Ást á Kristi gegnsýrir textann, jafnvel svo að manni þykir nóg um:<br />
<br />
<i>Segið þvi skilið við alla vonsku og alla pretti, hræsni og öfund og allt baktal. Sækist eins og nýfædd börn eftir hinni andlegu, ómenguðu mjólk, til þess að þér af henni getið dafnað til hjálpræðis, enda „hafið þér smakkað, hvað Drottinn er góður.“ (1. bréf 2. 1–3)</i><br />
<br />
Hinsvegar er hann á sama máli og Páll hvað varðar undirgefni við valdhafa, sem jafnvel þó hundheiðnir séu virðast vera á vegum Guðs:<br />
<br />
<br />
<i>Verið Drottins vegna hlýðin allri mannlegri skipan, bæði keisara, hinum æðsta, og landshöfðingjum, sem hann sendir til að refsa illgjörðamönnum og þeim til lofs er breyta vel. Því að það er vilji Guðs að þið þaggið niður í vanþekkingu heimskra manna með því að breyta vel. (1. bréf 2. 13–15)</i><br />
<br />
Vissulega er saga af því að Pétur hagi seglum eftir vindi í samskiptum við utantrúarfólk. Þó er alveg ljóst, eins og þá, af hverju mikilvægt er að hinir Kristnu ruggi bátnum ekki um of. Lái þeim hver sem vill.<br />
<br />
Ekki það að ef hinir Guðs útvöldu heiðingjar ákveða að typta hina Kristnu þá hefur svoleiðis líka gildi:<br />
<br />
<i>Kristur leið líkamlega. Því skuluð þið búast sama hugarfari. <b>Sá sem hefur liðið líkamlega er skilinn við synd,</b> hann lætur mannlegar fýsnir ekki ná tökum á sér heldur lifir hann tímann, sem eftir er, að vilja Guðs. (1. bréf 4. 1–2, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Ætli sjálfstyptarar klaustra og annarsstaðar hafi ekki lesið þennan bút af athygli og með hrollkenndri sælu.<br />
<br />
Annað bréfið – þetta sem er ekki eftir Pétur – er stutt og ekkert sérlega bitastætt. Þó geymir það þennan einstaka bút:<br />
<br />
<i>Ekki þyrmdi Guð englunum er þeir syndguðu. Hann steypti þeim niður í undirdjúpin og setti þá í myrkrahella þar sem þeir eru geymdir til dómsins (2. bréf 2. 4)</i><br />
<br />
Þetta er semsagt það eina sem finnst í Biblíunni um synduga engla og fall þeirra. Augljóslega er samt gengið út frá því að lesendur viti um hvað er verið að tala. Sem er auðvitað hálfu forvitnilegra. Vissulega er talað um fall Satans annarsstaðar í Biblíunni þá er hann ekki kallaður engill. Enda enginn engill.<br />
<br />
Svo eru hér hressilegar formælingar gegn guðlausu fólki – og frumlegur tónn í þeim:<br />
<br />
<i>Vatnslausir brunnar eru þessir menn, þoka hrakin af hvassviðri, þeirra bíður dýpsta myrkur. Þeir láta klingja innantóm diguryrði og tæla með holdlegum girndum og svívirðilegum lifnaði þá sem eru í þann vegin að sleppa frá þeim sem ganga í villu. [...] Ef þeir, sem sluppu frá saurgun heimsins af því þeir þekktu Drottinn vorn og frelsara Jesú Krist, flækja sig í heimi að nýju og bíða ósigur, þá er hið síðara orðið þeim verra en hið fyrra. [...] Fram á þeim hefur komið þetta sannmæli: „Hundur snýr aftur til spýju sinnar,“ og: „Þvegið svín veltir sér í sama saur.“ (2. bréf 2. 17–22) </i><br />
<br />
Og svo þessi kunnuglegi frasi, sem hér gegnir því hlutverki að róa þá sem eru orðnir óþreyjufullir eftir að heimurinn farist, sem er eitt helsta erindi bréfsins samkvæmt inngangi:<br />
<br />
<i>En þetta eitt má ykkur ekki gleymast, þið elskuðu, að einn dagur er hjá Drottni sem þúsund ár og þúsund ár sem einn dagur. (2. bréf, 3. 8)</i><br />
<br />
Þjóðlegt maður, þjóðlegt. Merkilegt að þolinmæði skuli ekki vera höfuðdyggð Íslendinga þrátt fyrir þessa brýningu Sankti Péturs og séra Matthíasar.<br />
<br />Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-42727116521472637962015-05-31T11:01:00.002+00:002015-05-31T11:01:37.608+00:00Bréfið til Hebrea<b>Tveirfyrireinn</b><br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/hebrea.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Hebrews+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Hebrews" target="_blank">Kynning</a><br />
<br />
Í fyrsta lagi: hvernig getur það verið að fólk hafi öldum saman trúað því að þetta bréf væri eftir Pál? Allt annar stíll, sem getur allsekki bara skýrst af því að markhópurinn er annar.<br />
<br />
Talandi um stílinn þá las ég einhversstaðar að Hebreabréfið þætti einhverskonar meistarastykki á frummálinu. Þess sjást nú ekki skýr merki á íslenskunni, verður að segjast. Fyrir nú utan það hvað þetta virkar „gamaltestamentislega“ allt saman. En þá er kannski innihaldið að stýra upplifun manns. Eins og innihöld eiga auðvitað að gera.<br />
<br />
Eins og títt er um bréf þá stjórnast innihaldið af viðtakendum og því erindi sem bréfritari, hver sem hann nú er, á við hann.<br />
<br />
Og ólíkt Páli, sem eyðir sínum helstu bréfum í að útskýra fyrir heiðingjum að þeir þurfi ekki að gerast Gyðingar til að verða Kristnir, þá er höfundur Hebreabréfsins að láta Gyðinga sem tekið hafa Kristna trú vita að þeir megi – eiginlega skuli – hætta að vera Gyðingar.<br />
<br />
Til að sýna fram á þetta fer hann yfir gervalla sögu Gyðinga og dregur fram hliðstæður og andstæður eftir þörfum til að rökstyðja mál sitt.<br />
<br />
Það verður að segjast eins og er að þegar maður stendur jafn langt frá markphópnum í tíma, rúmi, trú og menningu og raun ber vitni, þá þykja manni röksemdirnar talsvert langsóttar og ögn fjarstæðukenndar. Þannig fer hinn fyrirferðarmikli hluti, þar sem prestkonungnum Melkísedek í Salem er stillt upp gegn Aroni og levítaprestunum til að sannfæra Gyðinga um að þeim sé óhætt að hætta fórnfæringum sínum, eilítið fyrir ofan garð og neðan hjá manni í minni stöðu.<br />
<br />
En það er semsagt aðalerindi bréfsins. Fórnir skulu aflagðar. Útkoman úr rökfærslunni er eftirfarandi:<br />
<br />
<i>Slíks æðsta prests höfðum við þörf, sem er heilagur, svikalaus, óflekkaður, greindur frá syndurum og orðinn himnunum hærri. Hann þarf ekki daglega, eins og hinir æðstu prestarnir, fyrst að bera fram fórnir fyrir eigin syndir, síðan fyrir syndir lýðsins. Það gerði hann í eitt skipti fyrir öll, er hann fórnfærði sjálfum sér. Lögmálið skipar breyska menn æðstu presta en eiðurinn, er kom á eftir lögmálinu, skipar æðsta prest sem er sonur, fullkominn að eilífu. (7. 26–28)</i><br />
<br />
Jesús er hinn nýi æðstiprestur og syndafórn um leið. Rosalegt kombó. Og pínu gróteskt, ef „pínu“ er rétta orðið: <br />
<br />
<i>Vegna þess að Jesús úthellti blói sínu megum við nú, systkyn, með djörfung ganga inn í hið heilaga. Þangað vígði hann okkur veginn, nýjan veg lífsins inn í gegnum fortjaldið sem er líkami hans. (10. 19–20)</i><br />
<br />
Það er vissulega gaman að endurlifa Gamlatestamenntið með þessum vinkli. Höfundur Hebreabréfsins er vel verseraður og vitnar í Sálmana og spámennina máli sínu til stuðnings. Ágætis upprifjun líka á miskunnarleysi og þverúð Guðs á þessum fyrstu árum: <br />
<br />
<i>Fyrir trú bar Abel fram fyrir Guð betri fórn en Kain af því að hann treysti Guði, og fyrir trú fékk hann þann vitnisburð, að hann væri réttlátur, er Guð bar vitni um fórn hans. (11. 4)</i><br />
<br />
og<br />
<br />
<i>Gætið þess, að eigi sé neinn hórkarl eða vanheilagur eins og Esaú sem fyrir einn málsverð lét af hendi frumburðarrétt sinn. (12. 16)</i><br />
<br />
Ef heimhver heildarmynd hefur orðið til hjá mér af lestri Biblíunnar þá er henni best lýst sem „þroskasögu Guðs“. Þarna var hann klárlega á barnsaldri og ekki byrjaður að taka rítalínið.<br />
<br />
Þetta endurlit inn í harðýðgisstemmingu frumbýlingsáranna í samlífi Guðs og manns gerir Hebreabréfið dálítið ógeðfelldan lestur. Ekki síst þegar kemur á daginn að það má alveg eins skilja hinn nýja tíma sem uppskrift að enn strangari refsimenningu, þegar hið notarlega fórnarréttlæti er fyrir bí: <br />
<br />
<i>Því að ef við syndgum af ásettu ráði, eftir að hafa öðlast þekkingu á sannleikanum, þá er úr því enga fórn að fá fyrir syndirnar, heldur er það óttaleg bið eftir dómi og heitum eldi, sem eyða mun andstæðingum Guðs. Sá er að engu hefur lögmál Móse verður vægðarlaust líflátinn ef tveir eða þrír vottar bera. <b>Hve miklu þyngri hegning ætlið þið þá ekki að sá muni vera talinn verðskulda, er fyrirlítur son Guðs og metur einskis blóðið, sem sáttmálinn var grundvallaður á og smánar anda náðarinnar?</b> Við þekkjum þann er sagt hefur: „Mín er hefndin, ég mun endurgjalda.“ Og á öðrum stað: „Drottinn mun dæma lýð sinn.“ <b>Óttalegt er að falla í hendur lifanda Guðs.</b> (10. 26–30, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Þessi bréfritari veit hvar takkarnir eru á viðtakendunum eru og hikar ekki við að ýta. Fast.<br />
<br />
Að sjálfsögðu eru hér líka fallegir kaflar. Þetta er til dæmis ágætisupptalning á grunnatriðum kristindómsins undir því yfirskini að hún sé óþörf:<br />
<br />
<i>Þess vegna skulum við sleppa byrjendafræðslunni um Krist og snúa okkur að fræðslunni fyrir lengra komna. Vér förum ekki að byrja aftur á undirstöðuatriðum eins og að <b>trúa á Guð</b> og <b>hverfa frá breytni sem leiðir til dauða</b>, kenningunni um <b>skírnir</b> og <b>handayfirlagningar</b>, <b>upprisu dauðr</b>a og <b>eilífan dóm.</b> (6. 1–2, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Og þessi oftívitnaða skilgreining á hvað trú er stendur alltaf fyrir sínu: <br />
<br />
Trúin er fullvissa um það sem menn vona, sannfæring um þá hluti, sem eigi er auðið að sjá. (11. 1)<br />
<br />
Stórkostlegt. Amen.Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-28314610904380938722015-05-27T15:09:00.000+00:002015-05-27T15:09:13.820+00:00Títusar- og Fílemonsbréf<br />
<b>Páll gamli allur</b><br />
<br />
Textinn (<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/titus.htm" target="_blank">Títus</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/filemon.htm" target="_blank">Fílemon</a>)<br />
Samanburður (<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Titus+1&version=KJV" target="_blank">Títus</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Philemon+1&version=KJV" target="_blank">Fílemon</a>)<br />
Kynning (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_Titus" target="_blank">Títus</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_Philemon" target="_blank">Fílemon</a>)<br />
<br />
Tvö síðustu bréf Páls eru örstutt. Ekki það að þetta séu síðustu bréfin sem hann skrifaði, heldur bréfin sem kanónustjórar Nýja testamentisins hafa sett aftast, mögulega einmitt af því að þau eru svona stutt.<br />
<br />
Þó grunnerindi Páls sé yfirleitt það sama þá er alltaf eitthvað sem fangar auga hins nýjungagjarna og gleður þann sem er að lesa þetta í einni beit, sem eðli máls samkvæmt var aldrei ætlun höfundar.<br />
<br />
<b>Títusarbréfið</b><br />
<br />
Tvennt finnst mér umtalsvert í þessu stutta stálstöppunarbréfi til Títusar Krítarbiskups. Annað tengist skrítlu úr heimspekináminu, nefnilega hinni frægu „<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Liar_paradox" target="_blank">Lygaraþverstæðu</a>“ sem gjarnan er rakin til krítverska sjáandans Epímendeasar og staðhæfingar hans um að „allir Krítverjar séu lygarar“. Það er vafalaust hann sem Páll er að tala um hér og færir mögulega í stílinn: <br />
<br />
<i>Einn landi þeirra, þeirra eigin spámaður, sagði: „Krítarmenn eru síljúgandi, óargadýr og letimagar.“</i><br />
<i>Þarna er þeim rétt lýst. Fyrir þá sök skalt þú vanda harðlega um við þá, til þess að þeir hljóti heilbrigða trú og gefi sig ekki að bábiljum Gyðinga og boðum manna, sem fráhverfir eru sannleikanum. (1. 12–13)</i><br />
<br />
Mikið var gaman að rekast á tilvísun í þessa sögu hér. Nú er bara að koma hinu stórkostlega skammaryrði „letimagi“ í almenna umferð og þá hefur þessi þeysireið um Ritninguna ekki verið til einskis.<br />
<br />
Svo þarf líka að veifa hinum flottu skrauthvörfum „fráhverfur sannleikanum“, t.d. í hinu pólitíska argaþrasi, eða þegar einhver heldur því fram að Stóns séu betri en Bítlarnir.<br />
<br />
Og aftur kemur bullið úr Gyðingum við sögu, hér kallað „bábiljur“, en var áður „ævintýri“, líkt og í fyrra Tímóteusarbréfi 1.4. Páll er mögulega verið að tala um, eins og svo oft áður, „villu“kenningar um að hin nýja trú sé einfaldlega tilbrigði við Gyðingdóm og hinir nýkristnu þurfi að gangast undir sáttmálann með tilheyrandi mataræðisþrengingum og typpasnippi. En þetta orðalag, sérstaklega orðin „ævintýri“ og „ættartölur“ (1Tim 1.4) vekur vangaveltur um að eitthvað annað/fleira hangi á spýtunni. En hvað? Vitum það ekki.<br />
<br />
Hitt sem ég stoppaði við var enn ein upptalningin, að þessu sinni þessar ágætu siðareglur fyrir aldraða: <br />
<br />
<i>En tala þú það, sem sæmir hinni heilnæmu kenningu. Aldraðir karlmenn skulu vera bindindissamir, heiðvirðir, hóglátir, heilbrigðir í trúnni, kærleikanum og þolgæðinu. </i><br />
<i>Svo eiga og aldraðar konur að vera í háttum sínum eins og heilögum sæmir. Þær skulu ekki vera rógberar og ekki heldur í ánauð ofdrykkjunnar, heldur vera öðrum til fyrirmyndar til þess að þær laði hinar ungu til að elska menn sína og börn, vera hóglátar, skírlífar, heimilisræknar, góðlátar og eiginmönnum sínum eftirlátar, til þess að orði Guðs verði ekki lastmælt. (2. 1–5)</i><br />
<br />
Lítið stuð á DAL (Dvalarheimili aldraðra letimaga) í Heraklion. Ekkert bús, ekkert sex og engar kjaftasögur.<br />
<br />
Samt: skírlífar OG eiginmönnum sínum eftirlátar? Reyndar stóð þarna „undirgefnar“ í eldri þýðingu, sem í samhenginu væri kannski betra, – PC-deildin í þýðendateyminu aðeins að fara fram úr sér hérna.<br />
<br />
<br />
<b>Fílemonsbréfið</b><br />
<br />
Bréfið til Fílemons Kólossubiskups er bæði stutt og óvenjulegt. Í því er bara eitt erindi. Að biðja biskupinn að fara vel með bréfberann.<br />
<br />
Það er nefnilega þannig að pósturinn Onesímus er eigu Fílemons, en er búinn að vera með Páli um hríð og er þeim greinilega mjög hugþekkur. Og nú langar Páli að Fílemon gefi honum frelsi. Býðst meira að segja til að borga ef Fílemon telur þess þurfa.<br />
<br />
Reyndar er allt bréfið gegnstílað af orðum um ánauð, bandingja, fanga og þræla. Enda er Páll í tukhúsinu þegar það er skrifað, fyrir utan að vera „bandingi Krists Jesú“ eins og hann orðar það í upphafi bréfsins. Flott og gegnumfært stílbragð.<br />
<br />
En allavega, hann langar til að Onesímus fái frelsi. Það er nú fallega hugsað af Páli. Ekki finnst mér textinn þó styðja á óyggjandi hátt þá skoðun inngangsritara að Onesímus sé strokuþræll. Enn síður þykir mér hægt að fullyrða neitt um að hér komi eitthvað meira fram um safnaðarlíf en annarsstaðar í bréfum þessum. Þvert á móti, mætti segja, svo mjög sem öll önnur bréf eru undirlögð af fyrirmælum um hegðun safnaðarmeðlima og hvatningu til öldunga um að framfylgja þeim.<br />
<br />
Þetta er þvert á móti prívatmál, þar sem tveir valdamiklir menn hlutast til um eign annars þeirra. Ekkert sérkristið við það. Eða er eitthvað sem bendir til að félagslegur hreyfanleiki þrældómsfólks sé meiri vegna Páls og Kristninnar en hann var í hinum heiðna heimi? Ekki á þessum vitnisburði.<br />
<br />
Og varðandi þrælahald þá tekur Páll hvað eftir annað á sig krók til að hvetja þræla til að vera húsbændum sínum undirgefnir, líkir stöðu þeirra jafnvel við samband manns og guðs.<br />
<br />
Það er auðvitað auðvelt að skilja hvað honum gengur til – áhugaleysi Páls um að rugga samfélagsbátnum stendur vafalaust í beinu sambandi við þá trú hans að endalokin væru í nánd.<br />
<br />
Það virðist vera mat hans – vafalaust rétt – að mál Onesímusar eitt og sér hrófli þar ekki við neinu, og því óhætt að biðja honum frelsisgriða meðan öðrum skuli haldið haldið innan helsisins þar til frelsarinn mikli snýr aftur.<br />
<br />
<br />
<b>Að Páli lesnum </b><br />
<br />
Þarmeð er lokið yfirferð minni yfir bréf Páls. Næsta bréf, Hebreabréfið, var lengi talið hans verk, en flestir nú sammála um að svo sé ekki. Síðan koma þeir í beinni röð; Jakob, Pétur, Jóhannes og Júdas (no relation).<br />
<br />
Allir geta hlýtt á og tekið mark á siðaboðandanum Páli. Líka þeir sem ekki skrifa undir grunnstoðir hugmynda hans; að trú á Krist og upprisuna frelsi menn og tryggi þeim eilífa sælu að heiminum loknum, og að heimsslitin séu á næsta leyti. Áhugaleysi hans um að bæta samfélag manna almennt er skiljanlegt í þessu samhengi, sem og hans helsta verkefnis – að afla liðsmanna í kristna söfnuði í löndunum norðan og austan Miðjarðarhafs.<br />
<br />
Ég hef áður drepið á afleiðingar þess að þessir lykiltextar kristninnar eru bréf, skrifuð til tiltekins hóps í ákveðnum afmörkuðum tilgangi. Það þýðir bæði ákveðna endurtekningu, sem og að kerfisbundin framsetning kenninganna er ekki á dagskrá. Páll þarf bara að skerpa á kenningum sem allir þekkja þegar, einkum þegar hann grunar að menn séu að linast í trúnni.<br />
<br />
Guðspjöllin eru ekki heldur neinir sérstakir skýrleikstextar, en þetta tvennt hefur gefið hinni kristnu menntastétt eitthvað að rífast um æ síðan.<br />
<br />
Eitt finnst mér merkilegt og ætla að hafa lokaorð um Pálsbréfin. Í þeim örlar varla á útleggingum á orðum eða athöfnum aðalpersónu kristninnar. Páll vitnar sárasjaldan í orð Jesú, talar ekkert um athafnir hans, fæðingargoðsögnin virðist honum ókunnug. Hann túlkar ekki dæmisögurnar (sem þó væri engin vanþörf á) og virðist heilt yfir ekki hafa áhuga á neinu nema upprisunni. Samt var hann í sambandi við Pétur og fleiri lærisveina, sem fylgdu Jesú vissulega eftir allan hans feril, námu vísdóm af vörum hans og horfðu á kraftaverk stór og smá. Allt þetta virðist gleymt, eða í það minnsta ekki í frásögur færandi.Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-74175151712386473682015-05-25T10:27:00.000+00:002015-05-25T10:27:58.280+00:00Þessalóníku- og Tímóteusarbréf<b>I've got a little list ...</b><br />
<br />
Textinn (<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/thess-1.htm" target="_blank">Þessalóníka 1</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/thess-2.htm" target="_blank">Þessalóníka 2</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/timo-1.htm" target="_blank">Tímóteus 1</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/timo-2.htm" target="_blank">Tímóteus 2</a>)<br />
Samanburður (<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=1+Thessalonians+1&version=KJV" target="_blank">Þessalóníka 1</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=2+Thessalonians+1&version=KJV" target="_blank">Þessalóníka 2</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=1+Timothy+1&version=KJV" target="_blank">Tímóteus 1</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=2+Timothy+1&version=KJV" target="_blank">Tímóteus 2</a>)<br />
Kynning (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/First_Epistle_to_the_Thessalonians" target="_blank">Þessalóníka 1</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Second_Epistle_to_the_Thessalonians" target="_blank">Þessalóníka 2</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/First_Epistle_to_Timothy" target="_blank">Tímóteus 1</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Second_Epistle_to_Timothy" target="_blank">Tímóteus 2</a>)<br />
<br />
Tvö bréfapör frá sitthvorum enda starfsævi Páls á hinum kristna akri. Þau bera þess auðvitað merki, og svo skiptir líka máli að þau síðari eru einkabréf, en hin fyrri ekki. Þar er reynt að svara guðfræðilegum spurningum, í þeim síðari er fyrst og fremst verið að stappa stáli í mikilvægan leiðtoga og fyrirmynd söfnuðar sem er í grundvallaraatriðum með teóríuna á hreinu.<br />
<br />
Í upphafi fyrra Þessalóníkubréfs minnir Páll okkur enn á hvað hann getur verið góður í því sem hann gerir:<br />
<br />
<i>Fyrir augsýn Guðs og föður vors erum vér sífellt minnugir <b>starfs</b> yðar í trúnni, <b>erfiðis</b> yðar í kærleikanum og <b>stöðuglyndis</b> yðar í voninni á Drottin vorn Jesú Krist. (1. 3, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Þetta er alltsvo orðalagið á eldri þýðingu - endurskoðendurnir hafa því miður kreist allan safa úr þessum fögru orðum.<br />
<br />
Þetta er hins vegar fallega gert, þó ég kunni vel við sjaldhafnarorðið “langlyndi” sem stóð í stað “þolinmæði” fyrir 2011:<br />
<br />
<i>Ég hvet ykkur systkin: <b>Vandið um </b>við <b>iðjulausa</b>, <b>hughreystið</b> <b>ístöðulitla</b>, <b>takið að</b> yður <b>óstyrka</b>, verið <b>þolinmóð</b> við <b>alla</b>. (5. 14, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Páll fer almennt mjög vel með þetta upptalningastílbragð, og beitir því reyndar óspart og oft snilldarlega. Svolítið eins og AC/DC hugsar sinn stílsmáta, ef eitthvað virkar þá er um að gera að hamra á því og hætta aldrei.<br />
<br />
Annars er erindi fyrra Þessalóníkubréfsins ekki síst að fyrirbyggja smá misskilning. Nefnilega þann að þeir sem hrökkva upp af áður en heimurinn ferst hafi mögulega keypt köttinn í sekknum með að gerast kristnir, og muni missa af hinni eilífu veislu. Kannast ekki allir við þessa tilfinningu? Ekki? Allavega, það er ekkert að óttast.<br />
<br />
<i>Ekki vil ég, systkyn, láta ykkur vera ókunnugt um þau, sem sofnuð eru, til þess að þið séuð ekki hrygg eins og hin, sem ekki eiga von. Því að ef við trúum því að Jesús sé dáinn og upprisinn, þá mun Guð fyrir Jesú leiða ásamt honum fram þau, sem sofnuð eru. </i><br />
<i>Því að það segi ég ykkur, og það er orð Drottins, að við, sem verðum eftir á lífi við komu Drottins, munum alls ekki fyrri verða en þau sem sofnuð eru. Þegar Guð skipar fyrir, þegar raust erkiengilsins kveður við og básúna Guðs hljómar mun sjálfur Drottinn stíga niður af himni og þau sem dóu í trú á Krist munu fyrst upp rísa. Þá munum við sem eftir lifum verða hrifin burt ásamt þeim í skýjum til fundar við Drottin í loftinu. Og síðan munum við vera með Drottni alla tíma. (4. 13–17)</i><br />
<br />
Þá vitum við það. Það skiptir máli við lestur bréfa Páls, og reyndar guðspjallanna líka, að hin boðuðu endalok heimsins, uppgjörið og réttarhöldin, eru yfirvofandi – það er verið að tala við fólk sem mun lifa þessa atburði. Sú staðreynd að þetta hefur ekki gengið þannig fyrir sig hefur örugglega litað skilning fólks sem vill lifa eftir þessum kenningum, stýrt því hvað ber að taka bókstaflega, og átt sinn þátt í að búa til það svigrúm að ekki skuli taka allt bókstaflega.<br />
<br />
Í síðara Þessalóníkubréfinu staldraði ég við annað þema sem lestur nýja testamenntisins kveikir:<br />
<br />
<i>Ekki kemur dagurinn nema fráhvarfið komi fyrst og maður lögleysisins, komi fram, sonur glötunarinnar, sem setur sig á móti Guði og hreykir sér yfir allt sem heitir Guð eða helgur dómur. Hann sest í musteri Guðs og gjörir sjálfan sig að Guði. </i><br />
<i>Minnist þið ekki þess, að ég sagði ykkur þetta meðan ég var enn þá hjá ykkur? Þið vitið hvað aftrar honum nú. Hann á að bíða síns tíma. Því leyndardómur lögleysisins er þegar farið að starfa en fyrst verður að ryðja þeim burt sem stendur í vegi. Þá mun lögleysinginn opinberast en Drottinn Jesús mun koma og birtast, tortíma honum með anda munns síns og gera hann að engu. Þegar Lögleysinginn kemur er Satan að verki með alls kyns furðuverkum, lygatáknum, undrum og með alls konar ranglætisvélum sem blekkja þau sem eru á glötunarleið. Þau glatast af því að þau vildu ekki þiggja kærleikann til sannleikans svo að þau mættu verða hólpin. <b>Þess vegna sendir Guð þeim megna villu, til þess að þau trúi lyginni. </b>Þannig verða þau öll dæmd, sem trúðu ekki kærleikanum, en höfðu velþóknun á ranglætinu. (2. 3–12, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Það er þessi hugsun um að hið illa sé í senn andstæðingur (sem er orðrétt þýðing hebreska orðsins “Satan”) og afl á vegum Guðs til að reyna hina veiklunduðu. Freistingarnar virðast stundum vera á hans vegum, og jafnvel nauðsynlegar til að vilji hans geti orðið. Ekki ósvipað skítverkinu sem Júdas, Pílatus og valdaklíka Gyðinga þurftu að vinna til að fórnardauði Krists gæti átt sér stað.<br />
<br />
Það er þessi tvöfalda sýn sem upplifist utan frá eins og mótsögn og rökleysa. Ef saga mannkyns er drama samið af almáttugum skapara sem enn heldur í alla spotta, þá er bæði óréttlátt að refsa þeim sem hann kýs að hafa með svarta hatta, og þó sérstaklega þegar það er eins og svarthattagengið gegni mikilsverðu hlutverki í sögunni - hún óhugsandi (eða allavega óþolandi leiðinleg) án þess.<br />
<br />
Og engar helvítis afætur takk:<br />
<br />
<i>Ég heyri, að nokkur meðal yðar slæpast og vasast í því sem þeim kemur ekki við. Slíkum mönnum býð ég og áminni vegna Drottins Jesú Krists að vinna kyrrlátlega og sjá fyrir sér sjálfir. (3. 11–12)</i><br />
<br />
Þetta hefði Lóan hans Þorsteins Eggertssonar, afskiptakrákan sú, ekki orðað betur. Tökum samt eftir því að þarna sleppa endurskoðendurnir að hafa konurnar með í áminningarorðum Páls.<br />
<br />
Já og svo eiga allir/öll að ganga í takt:<br />
<br />
<i>En þið, systkin, þreytist aldrei gott að gjöra. En ef einhver hlýðir ekki orðum mínum í bréfi þessu, þá takið eftir þeim manni </i>[Í fyrri þýðingu: <i>merkið yður þann mann</i>, sem er flottara]<i>. Slítið samneyti við hann, þá kann hann blygðast sín. En álítið hann þó ekki óvin, heldur áminnið hann sem bróður eða systur. (3. 11–13)</i><br />
<br />
<br />
<b>Tímóteus</b><br />
<br />
Bréfin til Tímoóteusar eru fremst í stuttri röð einkabréfa Páls til nafngreindra samverkamanna sinna. Þau eru svo sem ekkert eðlisólík safnaðarbréfunum, svipað form og sami penni. Þó er örlítið léttari tónn í þeim og svo bregður fyrir svona skemmtilegum “mannlegum” smáatriðum sem einmitt rata einatt í prívatpóst:<br />
<br />
<i>Fær þú mér, þegar þú kemur, möttulinn, sem ég skildi eftir í Tróas hjá Karpusi, og bækurnar, einkanlega skinnbækurnar. (Seinna bréf 4. 13)</i><br />
<br />
Annars er Páll eins og vant er með áhyggjur af hreinleika kenningarinnar:<br />
<br />
<i>Þegar ég var á förum til Makedóníu, hvatti ég þig að halda kyrru fyrir í Efesus. Þú áttir að bjóða sumum mönnum að fara ekki með villukenningar og gefa sig ekki að <b>kynjasögum</b> og <b>endalausum</b> <b>ættartölum</b> er fremur efla þrætur en trúarskilning á ráðstöfun Guðs. (Fyrra bréf, 1. 3–4, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Kynjasögur og endalausar ættartölur? Ágætis undirtitill á sumar bækur Gamlatestamentisins. Já og auðvitað Íslendingasögurnar. Í eldri þýðingu voru það reyndar „ævintýri“, sem er alls ekki síðra.<br />
<br />
Páll er flinkur að vinna með eigin status í þessum textum. Sveiflast punkta á milli frá því að vera aumastur allra, ekkert nema auðmýktin og feimnin, yfir í að vera sá sem valdið hefur, í það minnsta tilvísunarvald:<br />
<br />
<i>Henni</i> [trúnni, innskot mitt] <i>hafa sumir hafnað og liðið skipbrot á trú sinni. Í tölu þeirra eru þeir Hýmeneus og Alexander, sem <b>ég hef selt Satan á vald</b>, til þess að hirtingin kenni þeim að hætta að guðlasta. (Fyrra bréf 1. 19–20, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Og auðvitað eru upptalningar. Hér er t.d. ein úr þriðja kafla fyrra Tímóteusarbréfs þar sem tilgreindar eru hæfniskröfur fyrir biskupsembætti. Biskup þarf að vera:<br />
<br />
<br />
<ul>
<li>Óaðfinnanlegur</li>
<li>Einkvæntur</li>
<li>Bindindissamur</li>
<li>Hóglátur</li>
<li>Háttprúður</li>
<li>Gestrisinn</li>
<li>Góður fræðari</li>
<li>Ekki drykkfelldur </li>
<li>Ekki ofsafenginn</li>
<li>Gæfur</li>
<li>Ekki deilugjarn</li>
<li>Ekki fégjarn</li>
<li>Veitir góða forstöðu heimili sínu </li>
<li>Halda börnum sínum í hlýðni með allri siðprýði </li>
<li>Ekki vera nýr í trúnni</li>
<li>Hafa góðan orðstír hjá þeim sem standa fyrir utan </li>
</ul>
<br />
<br />
Ég skrifa og/eða editera stundum atvinnuauglýsingar. Þær eru flestar nákvæmlega svona, að viðbættum kröfum um að vera góður í ensku og Excel.<br />
<br />
Og hér er önnur krassandi úr því seinna:<br />
<br />
<i>En það skalt þú vita að á síðustu dögum munu koma örðugar tíðir. Menn verða sérgóðir, fégjarnir, raupsamir, hrokafullir, illmálgir, óhlýðnir foreldrum, vanþakklátir, guðlausir, kærleikslausir, ósáttfúsir, rógberandi, taumlausir, grimmir og andsnúnir öllu góðu, sviksamir, framhleypnir, drambsamir og elska munaðarlífið meira en Guð. Þeir hafa á sér yfirskin guðhræðslunnar, en afneita krafti hennar. Forðastu þá. (Síðara bréf 3. 1–5)</i><br />
<br />
Svona pakk verður sko aldrei biskup!<br />
<br />
Áherslan í síðara bréfinu er annars mest á að stappa stálinu í Tímóteus, já og leggja honum og söfnuðinum nokkrar lífsreglur í leiðinni.<br />
<br />
Slúttum þessari lesskýrslu með kostulegum kafla úr því fyrra um hvernig á að koma fram við ekkjur, en þó einkum um hvernig á að greina þær frá öðrum konum:<br />
<br />
<i>Heiðra ekkjur, sem í raun og veru eru ekkjur. En ef einhver ekkja á börn eða barnabörn þá læri þau fyrst og fremst að sýna rækt eigin heimili og endurgjalda foreldrum sínum, því að það er Guði þóknanlegt. </i><br />
<i>Sú sem er ekkja í raun og veru og á engan að festir von sína á Guð og ákallar hann stöðugt og biður nótt og dag. En hin bílífa er lifandi dauð. </i><br />
<i>Brýn þetta fyrir þeim til þess að þær sæti engu ámæli. </i><br />
<i>En ef einhver sér ekki fyrir skylduliði sínu, sérstaklega sínum nánustu, þá hefur hún afneitað trúnni og er verri en vantrúuð. </i><br />
<i><b>Ekkja sé ekki tekin á skrá yfir ekkjur nema hún sé orðin fullra sextíu ára, eingift og lofsamlega kunn að góðum verkum. Hún verður að hafa fóstrað börn, sýnt gestrisni, þvegið fætur heilagra, hjálpað bágstöddum og lagt stund á hvert gott verk. </b></i><br />
<i><b>En tak ekki ungar ekkjur á skrá. Þegar þær hvatir véla þær frá Kristi vilja þær giftast og gerast þá sekar um að brjóta sitt fyrra heit. Og jafnframt temja þær sér iðjuleysi, rápandi hús úr húsi, ekki einungis iðjulausar heldur einnig málugar og hlutsamar og tala það, sem eigi ber að tala. </b></i><br />
<i>Ég vil því að ungar ekkjur giftist, ali börn, stjórni heimili og gefi andstæðingnum ekkert tilefni til ills umtals. Nokkrar hafa þegar horfið frá til fylgis við Satan. (Fyrra bréf, 5. 3–15, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Dásamleg blanda af skynsemi, manngæsku og almennu glóruleysi. Ætli embættismenn ESB í Brüssel hefðu gert þetta öllu betur?<br />
<br />
PS: Ú á trúvillinga!Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-36760061055058914352015-05-21T11:35:00.000+00:002015-05-21T11:35:24.799+00:00Bréf Páls til Galata-, Efesus-, Filippí- og Kólossumanna<b>I am the way!</b><br />
<br />
Textinn: (<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/galata.htm" target="_blank">Galata</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/efesus.htm" target="_blank">Efesus</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/filippi.htm" target="_blank">Filippí</a>, <a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/koloss.htm" target="_blank">Kólossu</a>)<br />
Samanburður (<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Galatians+1&version=KJV" target="_blank">Galata</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Ephesians+1&version=KJV" target="_blank">Efesus</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Philippians+1&version=KJV" target="_blank">Filippí</a>, <a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Colossians+1&version=KJV" target="_blank">Kólossu</a>)<br />
Fræði (<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Galatians" target="_blank">Galata</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Ephesians" target="_blank">Efesus</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Philippians" target="_blank">Filippí</a>, <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Colossians" target="_blank">Kólossu</a>)<br />
<br />
Textar þeir sem við höfum og eignaðir eru Páli frá Tarsus eru allir af sama taginu: Bréf til tiltekinna söfnuða eða einstaklinga. Þeir eru ætlaðir fólki sem hann þekkir og/eða hann veit að eru vel heima í hugmyndum hans um merkingu lífs og dauða Krists og þýðingu þeirra fyrir mannkynið, ekki síst þá sem aðhylltust þessar hugmyndir.<br />
<br />
Við heyrum Pál því aðeins „predika yfir kórnum“, ef svo má segja. Fyrir vikið er hér hvergi skýr og kerfisbundin framsetning hugmyndanna – útlistun þeirra fyrir þá sem eru ekki þegar sannfærðir.<br />
<br />
Reyndar er einn sterkasti þráðurinn sá að „endursannfæra“ þá sem Páll hefur frétt að séu á villigötum, en því miður að mestu án þess að hann geri grein fyrir í hverju villurnar séu fólgnar, og án þess að hans eigin hugmyndir séu ítrekaðar nema í algerum grundvallaratriðum.<br />
<br />
Mest er þetta á forminu: „Ég hef heyrt að þið séuð að hlusta á einhverja vitleysinga. Hættiði því og munið hvað ég sagð ykkur. Það er allt rétt, Jesú birtist mér og sagði mér það sjálfur.“<br />
<br />
Annar fyrirferðarmikill þráður, bæði í þeim bréfum sem ég þef þegar skrifað um og þeim sem hér eru til umræðu er réttlæting þess að heiðingjar, ekki-gyðingar, óumskornir, geti og eigi að gerast kristnir, en þurfi samt sem áður ekki að gerast gyðingar – þurfi hvorki að leggjast undir lögmálið né hnífinn.<br />
<br />
Sá þriðji er síðan brýningar um skikkanlega hegðun og að temja sér hina ýmsu mannkosti. Þessir kaflar eru gjarnan aftarlega í bréfunum og þarna fer mælskumaðurinn Páll oft á miklum kostum. Það er líka þessi Páll sem helst fer fram með eitthvað sem okkur þykir hæpið í dag.<br />
<br />
Stundum tekur hann reyndar fram að hann hafi svo sem ekkert guðlegt kennivald um veraldlega hluti.<br />
<br />
Almennt verður þetta nú smám saman kunnuglegt eftir því sem fleiri bréf eru lesin. Þá staldrar lesandinn kannski helst við það sem er óvenjulegt, eða sýnir nýjan vinkil.<br />
<br />
<br />
<b>Galata</b><br />
<br />
Hér er umskurnarþráhyggjan í nokkrum forgrunni, sem og aðrar hliðar á stöðu kristinna manna af heiðnum uppruna, og hvernig trúin er komin í stað lögmálsins. Og Páll er svo sannarlega viss í sinni sök:<br />
<br />
<i>En þótt jafnvel vér eða engill frá himni færi að boða yður annað fagnaðarerindi en það sem ég hef boðað ykkur, þá sé hann bölvaður. Eins og ég hef áður sagt, eins segi ég nú aftur: Ef nokkur boðar ykkur annað fagnaðarerindi en það, sem það hafið numið þá sé hann bölvaður. (1.8–9)</i><br />
<br />
Það fer minna fyrir rökstuðningi fyrir hinu eina sanna fagnaðarerindi. Enda kannski ekki sérlega rökstyðjanleg hugmynd, þessi með að trú á að Kristur sé Guðs sonur og trú á hann muni frelsa þann sem hana játar. Maður verður einfaldlega bara að taka hana trúanlega, ef svo má segja. Nema maður sé til í að líta á svona glæsilega bókmenntagreiningu sem röksemdafærslu: <br />
<br />
<i>Segið mér, þið sem viljið vera undir lögmáli, heyrið þið ekki hvað lögmálið segir? Ritað er, að Abraham átti tvo sonu, annan við ambáttinni, en hinn við frjálsu konunni. Sonurinn við ambáttinni var fæddur á náttúrlegan hátt, en sonurinn við frjálsu konunni var fæddur samkvæmt fyrirheiti. Þetta hefur óeiginlega merkingu: Konurnar merkja tvo sáttmála: Annar er sá frá Sínaífjalli og elur börn til ánauðar, það er Hagar; en Hagar merkir Sínaífjall í Arabíu og samsvarar hinni núverandi Jerúsalem, því að hún er í ánauð ásamt börnum sínum. En Jerúsalem, sem er í hæðum, er frjáls og hún er móðir vor, því að ritað er:</i><br />
<br />
<i>Ver glöð, óbyrja, sem ekkert barn hefur átt! </i><br />
<i>Hrópa og kalla hátt, þú sem ekki hefur jóðsjúk orðið! </i><br />
<i>Því að börn hinnar yfirgefnu eru fleiri </i><br />
<i>en hinnar, sem manninn á. </i><br />
<i><br /></i>
<i>En þér, bræður mínir og systur, eruð börn Guðs eins og Ísak af því að hann gaf fyrirheit um ykkur. En eins og sá, sem fæddur var á náttúrlegan hátt, ofsótti forðum þann sem fæddur var á undursamlegan hátt, svo er það og nú. En hvað segir ritningin? </i><br />
<i>„Rek burt ambátt þessa og son hennar, því að ekki skal ambáttarsonurinn taka arf með syni frjálsu konunnar.“ Þess vegna, bræður mínr og systur, erum vér ekki ambáttar börn, heldur börn frjálsu konunnar. (4. 21–31)</i><br />
<br />
Flott. Og allir kannast við hvað það er kitlandi tilfinning að sjá sig sem (mikilvægan) þátttakanda í stóru drama.<br />
<br />
Gaman hefði samt verið að fá aðeins meiri útlistun á hverjar hinar hættulegu rangtúlkanir eru.<br />
<br />
<br />
<b>Efesus</b><br />
<br />
Ekki veit ég hvort það skiptir miklu máli um innihald bréfsins, en það skrifar Páll úr fangelsi, eða kannski öllu heldur varðhaldi, sem hann var hnepptur í að undirlagi sinna fyrrum bandamanna í Faríseaflokknum.<br />
<br />
Einhvernvegin virðist Páli takast að hafa eitthvað í hverri bók sem gersamlega gengur fram af manni. Í bréfinu til Efesusmanna er það þetta: <br />
<i><br /></i>
<i>Hugsun þeirra </i>[heiðingjanna, innskot mitt]<i> er <b>allslaus</b>, skilningur þeirra <b>blindaður</b> og þeir eru fjarlægir lífi Guðs vegna <b>vanþekkingarinnar</b>, sem þeir lifa í og síns harða hjarta. Þeir eru <b>tilfinningalausir</b> og hafa ofurselt sig lostalífi, svo að þeir fremja alls konar siðleysi af græðgi. (4. 17–19, mínar leturbreytingar)</i><br />
<br />
Það dugar ekkert minna. þeir sem ekki eru á bandi Páls eru ófærir um að hugsa, skilja ekki neitt og hafa ekki tilfinningar. Sennilega alveg á mörkum þess að teljast hryggdýr.<br />
<br />
Já og svo þetta: <br />
<br />
<i>Þrælar, hlýðið jarðneskum húsbændum ykkar með lotningu og ótta af einlægni hjartans, eins og það væri Kristur. (6. 5)</i><br />
<br />
Páll beinir nokkrum sinnum orðum sínum til þræla og þá einatt í þessum tón. Hef ekki heyrt neinn af þeim sem sækja visku um almenna hegðun og viðhorf til veraldlegra mála í bréfin halda þessari speki á lofti.<br />
<br />
Ég reyni almennt að hafa lesaugun opin þegar talað er um yfirnáttúrulegar verur aðrar en heilaga þrenningu. Um þetta eru merkilega fá dæmi í bókinni góðu. Stundum er reyndar óljóst hvort aðrir guðir en Guð séu til eða ekki, og svo loftið þykkt af illum öndum í guðspjöllunum. En hér er nýr fýr kynntur til sögunnar – eða kannski gamall undir nýju tignarheiti: <br />
<br />
<i>Þið voruð dauð vegna afbrota ykkar og synda, sem þið lifðuð í áður samkvæmt aldarhætti þessa heims, að vilja <b>valdhafans í loftinu, anda þess, sem nú verkar í þeim, sem ekki trúa. </b>Eins lifðum við öll fyrrum, lutum jarðbundnum girndum, gerðum að sem okkur lysti og refsidómur Guðs vofði yfir okkur eins og öðrum mönnum (2. 1–3, leturbreytingar mínar)</i><br />
<br />
og aftur <br />
<br />
<i>Að lokum: Styrkist í Drottni og krafti máttar hans. Klæðist alvæpni Guðs til þess að þér getið staðist vélabrögð <b>djöfulsins</b>. Því að baráttan, sem vér eigum í er ekki við menn af holdi og blóði heldur við tignirnar og völdin, við heimsdrottna þessa myrkurs, við <b>andaverur vonskunnar í himingeimnum</b>. (6. 10–12, leturbreytingar mínar)</i><br />
<br />
Hér er mjög sterk sannfæring fyrir að djöfullinn sé raunverulegur, og raunverulegur mótherji Guðs og Krists og kristinna, birtist í öllu atferli heiðingjanna og búi á himnum.<br />
<br />
Að lokum skulum við gleðjast yfir þessari skrautlegu grein: <br />
<br />
<i>Sérhver okkar þáði af Kristi sína náðargjöf. Því segir ritningin: „Hann steig upp til hæða, hertók fanga og gaf mönnunum gjafir.“ En „steig upp“, hvað merkir það annað en að hann hafi einnig stigið niður í undirdjúp jarðarinnar? Sá, sem steig niður, er og sá, sem upp sté, upp yfir alla himna til þess að fullna allt. (4. 7–10)</i><br />
<br />
Það er ekki mjög oft sem Páll vitnar í ritninguna, og stundum finnast þeir staðir sem hann vitnar í hvergi. Hér er hann hinsvegar með 68. Davíðssálm í huga, en þar segir í 19. versi: <br />
<br />
<i>Þú steigst upp til hæða</i><br />
<i>hafðir á burtu bandingja</i><br />
<i>tókst við gjöfum frá mönnum</i><br />
<i>jafnvel uppreisnarmönnum.</i><br />
<br />
Close enough, þó Páll víxli reyndar gefanda og þiggjanda. Sælir eru báðir. En átt- og rökvísinni í seinni hlutanum geta allir dáðst að.<br />
<br />
<br />
<b>Filippí</b><br />
<br />
„Bréf gleðinnar“ segir inngangur útgefanda að Filippíbréfið sé kallað. Ég er að hugsa um að kalla það „biskupsbréfið“ eða þá „djáknabréfið“, en hér koma þessi tvö starfsheiti fyrir í fyrsta sinn að því ég best fæ séð. Það er sumsé komin kirkja í Filippíuborg. Sem auðvitað er gleðiefni.<br />
<br />
Verra samt að hún virðist vera á villigötum. Allavega segir inngangurinn að bréfið snúist um að leiðrétta „villukenningar“, m.a. um „fortilveru Krists“. Nú er alveg vitað og viðurkennt að hugmyndir um þetta mál voru mjög á reiki og liðu aldir þar til einhverskonar almenn sátt myndaðist í málinu. En gott að það sé á hreinu frá sjónarhóli útgefanda að þetta sé svona klippt og skorið.<br />
<br />
Páll leggur sumsstaðar áherslu á að kristnir menn eigi að sjá fyrirmynd í Kristi. Að mörgu leyti geta fleiri en kristnir tekið undir það – jafnvel guðlausir húmanistar geta ýmislegt sótt til bæði orða og gerða meistarans. Það þarf samt að passa sig á á eigna honum ekki allar dygðir:<br />
<br />
<i>Verið með sama hugarfari sem Jesús Kristur var. </i><br />
<i><br /></i>
<i>Hann var í Guðs mynd. </i><br />
<i>En hann fór ekki með það sem feng sinn að vera Guði líkur. </i><br />
<i>Hann svipti sig öllu, tók á sig þjóns mynd </i><br />
<i>og varð mönnum líkur. </i><br />
<i>Hann kom fram sem maður, </i><br />
<i>lægði sjálfan sig </i><br />
<i><b>og varð hlýðinn allt til dauða, </b></i><br />
<i>já, dauðans á krossi. (2. 5–8, leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Mikið er setningin „hann fór ekki með það sem feng sinn að vera Guði líkur“ falleg. En „hlýðinn“?! Really? Talandi um villukenningar.<br />
<br />
Að lokum skulum við, eins og Páll, minnast þeirra Evódíu og Sýntýke.<br />
<br />
<i>Ég áminni Evodíu og Sýntýke að vera samlyndar vegna Drottins. Já, ég bið einnig þig, trúlyndi samþjónn, hjálpa þú þeim, því að þær börðust með mér við boðun fagnaðarerindisins, ásamt Klemens og öðrum samverkamönnum mínum, og standa nöfn þeirra í lífsins bók. (4. 2–3)</i><br />
<br />
Gaman að vitnisburði um að konur hafi a.m.k. í upphafi mátt láta í sér heyra. Verst að þær virðast komnar í hár saman. En gott að þeirra gamla vopnabróður skuli þykja ómaksins vert að segja þeim að hætta þessu veseni þar sem hann situr í fangaklefa sínum og heimurinn um það bil að líða undir lok.<br />
<br />
<br />
<b>Kólossu</b><br />
<b><br /></b>
Svosem ekki mikið um þetta bréf að segja sem ekki hefur þegar verið sagt um önnur. Sama uppbygging, sami boðskapur og áþekkt orðalag.<br />
<br />
Hér er þó gaman að sjá að Páll sér ekkert að því að hinir kristnu létti sér lífið svona stundum og skelli skollaeyrum við vandlæturum úr eigin röðum: <br />
<br />
<i>Enginn skyldi því dæma ykkur fyrir mat eða drykk eða það sem snertir hátíðir, tunglkomur eða hvíldardaga. Slíkt er aðeins skuggi þess, sem koma átti. Veruleikinn er Kristur. Látið þá ekki taka af ykkur hnossið sem stærast af auðmýkt sinni og engladýrkun og státa af sýnum sínum. Þeir hrokast upp af engu í sjálfshyggju í stað þess að halda sér við hann sem er höfuðið og styrkir allan líkamann og tengir hann saman með taugum og böndum, svo að hann vex eins og Guð vill.</i><br />
<i>Fyrst þið dóuð með Kristi undan valdi heimsvættanna, hvers vegna hagið þið ykkur þá eins og þið lifðuð lífi þessa heims og látið leggja fyrir yður boð eins og þessi: „Snertu ekki, bragðaðu ekki, taktu ekki á“? – Allt mun þetta þó eyðast við notkun! – mannaboðorð og mannasetningar! Þó hefur þetta að sönnu orð á sér sem speki, slík sjálfvalin dýrkun og auðmýking og harðneskja við líkamann. En gildi hefur það ekkert, fullnægir aðeins eigin hvötum. (2. 16–23)</i><br />
<br />
Púrítanar og sjálfstyptarar allra tíma hafa líklega hoppað yfir þessi orð frjálslynda postulans.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-4456717175165751112015-05-15T21:07:00.000+00:002015-05-17T00:05:03.153+00:00Kórintubréfin<b>Af höfði konunnar og upprunavottuðu keti</b><br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/kor-1.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=1+Corinthians+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/First_Epistle_to_the_Corinthians" target="_blank">Fræði</a><br />
<br />
Eftir lestur bréfanna til Rómverja og Kórintumanna finnst mér ég farinn að fá ágæta tilfinningu fyrir bréfritaranum Páli.<br />
<br />
Hún er reyndar ansi mótsagnakennd, eins og hann sjálfur. Og langtífrá viðfelldinn heilt yfir.<br />
<br />
Um mælskuna þarf ekki að rífast. Hér skrifar vel menntaður maður sem kann öll trixin í hinni þykku bók sem gríska málsvæðið, með sína retórísku ástríðu, hefur safnað í. Það er frekar að nautn höfundar af mælskubrögðum beri innihaldið ofurliði, þegar hann sprautar andstæðu- og hliðstæðupörum yfir blaðsíðurnar eins og pylsusali tómatsósu eða graffari á vegg.<br />
<br />
Og óneitanlega virkar það að skrifa um stóru málin – eilíft líf, óendanlega gæsku, tamarkalaust vald, hin yfirvofandi endalok heimsins – eins og hrossasterar á svona mann, líkt og á spámenn og höfunda spekirita forðum.<br />
<br />
Allt verður dálítið absólútt.<br />
<br />
Sem er óheppilegt þegar menn eru ekki alveg búnir að negla skilaboðin, og Páll er klárlega ekki búinn að því. Sundum svolítið eins og hann sé að hugsa „upphátt“ við bréfritunina. Þannig staldraði ég við ólíkar hugmyndir, eða þróun hugmyndar, um hvort verk, lögmálshlýðni eða trú réttlætti mennina í Rómverjabréfinu, sem allt er staðhæft.<br />
<br />
Þessa sér enn stað í Kórintubréfunum, en þar er þó miklu minna pláss fyrir svona, enda minni kenningasmíði. Hér er Páll meira að siða menn til, slökkva tiltekna elda sem hann hefur frétt af og sníkja peninga fyrir söfnuðinn í Jerúsalem. Já og segja frá sjálfum sér. Bréfritari er snöggtum fyrirferðarmeri persóna í þessum bréfum en þeim fyrri, og tóntegundin sú sem stundum er kölluð “humblebrag”, og þykir ekki sérlega fín.<br />
<br />
Eitt af því sem Páll hefur frétt að þurfi að hnykkja á eru hjúskaparmálin. Athygli vekur áherslan sem hann leggur á jafnræði karls og konu, gagnkvæmar skyldur og að því er virðist jafnræði. Það á reyndar eftir að kveða við annan tón.<br />
<br />
Almennt er þessi hjónabandsráðgjöf Páls frekar líbó. Er jafnvel á því að kynlif heitbundinna sé í góðu lagi, svo fremi viðkomandi giftist síðar (7. 36) Á hinn bóginn þykir honum almennt æskilegt að kynlífi sé stillt í verulegt hóf, enda heimurinn að farast á næstu dögum og um nóg annað að hugsa en stundarfró og svo bleyjuskipti í framhaldinu. Hlutverk hjónabandsins er aðallega að stemma stigu við saurlífi og gæta sín á freistingum. Best auðvitað að gera það aldrei. Páll tekur skýrt fram að þetta sé ábending frá honum sjálfum en ekki valdboð að ofan, og bætir svo við:<br />
<br />
<i>En þess óska ég að allir menn væru eins og ég er sjálfur en hver hefur sína náðargjöf frá Guði, einn þessa og annar hina. (7. 7)</i><br />
<br />
Blessaður karlinn. Þetta kemur víst fyrir alla einhverntíman.<br />
<br />
Annars er hinn frjálslyndi Páll frekar viðkunnanlegu gaur. Hann birtist t.d í 8. kafla fyrra Kórintubréfs þar sem talað er um það mikla tabú um kjöt af fórnardýrum. Þar birtist allt í senn, hin gyðinglega obsessjón um hreint og óhreint og snilldarleg orðfimin og svo ekki síst óþol Páls gegn því að kveða skýrt að orði. Svo virðist sem öllum sé þannig séð frjálst að éta þetta ket, enda goðin sem þeim eru fórnuð ekki til (eða hvað?) en vissulega er betra ef það er ekki gert og þeir sem vita betur eiga að vera hinum fákænu og ketsvöngu fyrirmynd.<br />
<br />
<i>Allt er leyfilegt en ekki er allt gagnlegt. Allt er leyfilegt en ekki byggir allt upp. Enginn hyggi að eigin hag heldur hag annarra. Allt það sem selt er á kjöttorginu getið þið etið án nokkurra eftirgrennslana vegna samviskunnar. Því að jörðin er Drottins og allt sem á henni er. (10. 22–26)</i><br />
<br />
„Allt er leyfilegt en ekki er allt gagnlegt“ finnst mér svolítið skemmtileg speki, þó tæpast sé hún sérlega fókuserað leiðarljós í amstri dagsins. En þó Páll sé vissulega svolítið að skipta sér af hversdagsbjástri fólks þá er fókusinn alltaf á tvennt: Að boða rétta trú og búa alla undir hin yfirvofandi endalok.<br />
<br />
Eitt af fallegri leiðarstefjum bréfanna er sú áhersla sem Páll leggur á að allir eigi að lifa og biðja og trúa eins og hæfileikar þeirra, þjóðfélagsstaða og geta stendur til. Allir hafa eitthvað til síns ágætis og það mikilvæga er að beina því ágæti í réttar áttir, frekar en að rembast við að vera annað en maður er:<br />
<br />
<i>Mismunur er á náðargáfum en andinn er hinn sami, mismunur er á þjónustusörfum en Drottinn hinn sami. Mismunur er á framkvæmdum en Guð hinn sami sem öllu kemur til leiðar í öllum. Þannig birtist andinn sérhverjum manni til þess að hann geri öðru gagn. Einum gefur andinn gáfu að mæla af speki, öðrum gefur sami andi kraft til að mæla af þekkingu. Hinn sami andi veitir einum trú, öðrum lækningagáfu og öðrum kraft til að framkvæma undur. Einn fær spádómsgáfu, annar hæfileika að sannreyna anda, einn að tala tungum og annar að útleggja tungutal. Öllu þessu kemur einn og sami andinn til leiðar og hann útbýtir hverjum einum eftir vild sinni. (12. 4–11)</i><br />
<br />
Kærleikskaflinn frægi og fallegi kemur í beinu framhaldi af þessu. Kærleikur – agape – ást er samnefnarinn og leiðarljósi í hinu fjölbreytta brölti í mannhafinu.<br />
<br />
Skuggahliðin á hugsuninni um að hver geri það sem hann gerir best er síðan áhersla á að hrófla ekki við þjóðfélaginu, berjast ekki fyrir réttlæti eða breytingum í þessu lífi, lúta yfirvöldum og halda sig við sinn leista. Þannig talar t.d. sá Páll sem í Rómverjabréfinu segir ÖLL yfirvöld innblásin og vottuð af Guði.<br />
<br />
Og þó gagnkvæm harmónía og eindrægni sé leiðarstefið í hjúskaparkaflanum hér að ofan, og kærleikurinn hið allra helgasta samkvæmd stóra hittara Fyrra Kórintubréfs þá líður ekki á löngu þar til Páll skrifar þetta:<br />
<br />
<i>En ég vil, að þér vitið að Kristur er höfuð sérhvers karlmanns, að karlmaðurinn er höfuð konunnar og Guð höfuð Krists. [...] Karlmaður á ekki að hylja höfuð sitt því að hann er ímynd Guðs og endurspeglar dýrð hans en konan er vegsemd mannsins. Því ekki er karlinn af konunni kominn, heldur konan af karlinum og ekki var heldur karlinn skapaður vegna konunnar heldur konan vegna karlsins. (11. 3–9)</i><br />
<br />
og – svona til að bíta höfðið af skömminni:<br />
<br />
<i>Dæmið sjálf: Sæmir það konu að biðja til Guðs berhöfðuð? Kennir ekki sjálf <b>náttúran </b>ykkur að ef karlmaður ber sítt hár, þá er það honum vansæmd en ef kona ber sítt hár, þá er það henni sæmd? (11. 13–15 – leturbreyting mín)</i><br />
<br />
Æ, kom on Mr. P!<br />
<br />
Ein afleiðing þess hvað þetta mikla kennivald er óskýrt og ósammkvæmt sjálfu sér á köflum er skálkaskjólið nokkuð rúmgott sem textinn veitir misvel innrættu fólki til að fara sínu fram. Þannig virðist sem kaþólska kirkjan, sem öldum saman stóð gegn því að Biblían væri aðgengileg á þjóðtungum lýðsins og brenndi og pyntaði þá sem dirfðust til að reyna slíkt, hafi ekki lesið þennan bút:<br />
<br />
<i>Sá sem talar tungum biðji því um að geta útskýrt það sem hann segir. Því biðjist ég fyrir með tungum biður andi minn að vísu en skilningur minn er ávaxtalaus. Hvernig er því þá farið? Ég vil biðja með anda en ég vil einnig biðja með skilningi. <b>Ég vil lofsyngja með anda en ég vil einnig lofsyngja með skilningi. Því ef þú lofar Guð með anda hvernig á þá sá venjulegur maður sem er viðstaddur að geta sagt amen við þakkargjörð þinni þar sem hann skilur ekki hvað þú ert að segja? </b>(14. 13–17, leturbeyting mín)</i><br />
<br />
Þetta er nú alveg sæmilega skýr fyrirmæli um að skilningur+innblástur trompar innblásturinn einberann. Kjósi maður að skilja það svo.<br />
<br />
En þeim mun gaumgæfilegar hafa kirkunnar menn rýnt í og (of)túlkað boðskapinn nokkrum línum neðar, þar sem Páll segir konum að þegja í söfnuðinum, en af þeirri setningu ku sú ályktun dregin – enn í dag – að konur geti ekki verið prestar. (14. 34–35)<br />
<br />
Annað bréfið bætir síðan litlu markverðu við, bæði styttra og rýrara í roði en það fyrra. Þó má hafa mjög gaman af hve fimlega Páll dansar kringum þann heita graut að minna Kórintumenn á að inna af hendi áður lofaðan fjárstuðning, en það efni kemur reyndar líka við sögu í fyrra bréfinu.<br />
<br />
Og svo er hann auðvitað fjári mælskur, helvítið á honum:<br />
<br />
<i>Í engu vil ég gefa neinum tilefni til ásteytingar, ég vil ekki að þjónusta mín sæti lasti. Í öllu læt ég sjást að ég er þjónn Guðs: með miklu þolgæði í þrengingum, nauðum og andstreymi, þegar ég hef mátt þola barsmíðar, verið í fangelsi, orðið fyrir aðsúg, í erfiði mínu, andvökum og sulti, með grandvarleik ekkingu, þolinmæði og mildi, með heilögum anda, með falslausum kærleika, með orði sannleikans, með krafti Guðs, með vopnum réttlætisins til sóknar og varnar, í heiðri og vanheiðri, lasti og lofi. Þótt talinn sé villumaður segi ég sannleikann, sagður óþekktur en er alþekktur, kominn í dauðann og samt lifi ég, tyftaður og þo ekki deyddur, hryggur en þó ávallt glaður, fátækur en auðga þó marga, öreigi en á þó allt. (2. bréf 6. 3–10)</i><br />
<br />
Jájá, þú ert frábær Palli. Réttu mér sauðalærið atarna, það var á tilboði á musteriströppunum áðan.<br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-61430189652455930132015-05-11T18:11:00.000+00:002015-05-17T00:00:40.049+00:00Rómverjabréfið<b>Til þeirra er málið varðar</b><br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/rom.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Romans+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Epistle_to_the_Romans" target="_blank">Fræði</a><br />
<br />
Á háskólaárum mínum tíðkaðist að heimspeki- og guðfræðinemar héldu svokallaðar „samdrykkjur“. Þá hittist fólk yfir bjór, flutt voru framsöguerindi og málin rædd, með minnkandi rökvísi en vaxandi hávaða og (þegar best lét) skemmtanagildi eftir því sem á leið.<br />
<br />
Mér er ein þeirra minnisstæð fyrir það að einn úr „okkar“ röðum gerði „andstæðingana“ alveg brjálaða með því að kalla guðfræði „isma í heimspeki“. Eftir á að hyggja skil ég ekki alveg fjaðrafokið, fyrir utan móðgununa sem má með góðum vilja fá út úr því að finna sig undirskipaðan þegar maður finnst sín fræði þau æðstu. Ekki held ég samt að heimspekingum finnist sérstök lítilsvirðing þegar þeirra grein er kölluð „þerna vísindanna“.<br />
<br />
Hitt er annað mál að Biblían minnir að langstærstum hluta ekki vitund á heimspekirit. Aðeins örfáar bækur hennar bera á borð eitthvað sem mætti kalla kenningu og/eða speki.<br />
<br />
Rómverjabréfið er ein þeirra.<br />
<br />
Reyndar segir í inngangi bréfsins í nýjustu biblíuútgáfunni að „Hvergi hefur Páll gert fyllri grein fyrir kenningu sinni …“ Sem má örugglega til sanns vegar færa. Og mér finnst jafnframt ljóst að hér er orðið „kenning“ best skilið heimspekilegum skilningi.<br />
<br />
Það er best að taka strax fram að því fer fjarri að ein yfirferð yfir þessa bók geri lesandanum kleyft að gera grein fyrir boðskap hennar og innihaldi. Þetta er nefnilega teóría, ekki saga eða lögfræði, eða staglkennd “speki”. Það hjálpar reyndar ekki að hún er dálítið mótsagnakennd við fyrstu sýn. En hér má vafalaust lengi lesa og greina til að átta sig á hvað hangir á spýtu þessa mikilvægasta höfundar hinna kristnu trúarbragða. Hér eru allavega fyrstu viðbrögð.<br />
<br />
Kenning Páls hér er fyrst og fremst, og rækilega áhömruð, að trú á Jesú og upprisuna frelsi mann frá synd. Reyndar fer amk tvennum sögum af þessu í bréfinu. Fyrst er það:<br />
<br />
<i>Ekki munu menn réttlætast fyrir Guði með því að hlýða á lögmálið heldur verða þeir réttlættir sem breyta eftir því. (1. 13)</i><br />
<br />
en skömmu síðar heitir það:<br />
<br />
<i>Enginn maður réttlætist fyrir Guði með verkum í hlýðni við lögmálið en lögmálið kennir hvað sé synd. (3. 19)</i><br />
<br />
og loks, níu versum síðar:<br />
<br />
<i>Ég álít að maðurinn réttlætist af trú án lögmálsverka. (3. 28)</i><br />
<br />
Það er samt ekki endilega sanngjarnt að afskrifa guðfræðinginn/heimspekinginn Pál fyrir þessa að því er virðist hróplegu ósamkvæmni. Svipað er upp á teningnum í því sem haft er eftir sjálfum Kristi, þ.e. tvíbent afstaða til Lömálsins, þ.e. grundvallarsiðareglna Gyðingdóms.<br />
<br />
Og erindi Páls í bréfinu til Rómarsöfnuðarins er jú að reyna að koma því heim og saman hvernig óumskorin allra þjóða kvikindi geti verið Kristin án þess að gerast um leið Gyðingar, sem er ekki í boði.<br />
<br />
Útkoman er kannski ekki skotheld heimspeki en prýðileg trú. Er það ekki annars?<br />
<br />
Það býr allavega eitthvað gott að baki þegar menn skrifa svona brýningu um almennilega framkomu:<br />
<br />
<i>Elskan sé flærðarlaus. Hafið andstyggð á hinu vonda, en haldið fast við hið góða. Verið ástúðleg hvert við annað í bróðurlegum kærleika og keppist um að sýna hvert öðru virðingu. Verið ekki hálfvolg í áhuganum, verið brennandi í andanum. Þjónið Drottni. Verið glöð í voninni, þolinmóð í þjáningunni, staðföst í bæninni. Takið þátt í þörfum heilagra. Leggið stund á gestrisni.</i><br />
<br />
<i>Blessið þá, er ofsækja ykkur, blessið en bölvið þeim ekki. Fagnið með fagnendum, grátið með grátendum. Berið sama hug til allra, verið ekki stórlát, umgangist fúslega lítilmagna. Oftreystið ekki eigin hyggindum. Gjaldið engum illt fyrir illt. Stundið það sem fagurt er fyrir sjónum allra manna. Hafið frið við alla menn að því leyti sem það er unnt og á ykkar valdi. Leitið ekki hefnda sjálf, mín elskuðu, látið reiði Guðs um að refsa eins og ritað er: „Mín er hefndin, ég mun endurgjalda, segir Drottinn.“ En „ef óvin þinn hungrar, þá gef honum að eta, ef hann þyrstir, þá gef honum að drekka. Með því að gera þetta, safnar þú glóðum elds á höfuð honum.“ Lát ekki hið illa sigra þig en sigra þú illt með góðu. (12. 9–21)</i><br />
<br />
Undir þetta taka auðvitað allir góðir menn. Öllu verra er að sætta sig við þessa útlistun á Páli þóknanlegri afstöðu fólks til yfirvalda:<br />
<br />
<i>Sérhver maður hlýði þeim yfirvöldum sem yfir hann eru sett. Því engin væru yfirvöld ef Guð gæfi þau ekki. Þau sem eru til hefur Guð skipað. Sá sem veitir yfirvöldunum mótstöðu veitir skipan Guðs mótstöðu og hlýtur að fá sinn dóm. Sá sem vinnur góð verk þarf ekki að óttast valdhafa, heldur sá sem vinnur vond verk. Viljir þú eigi þurfa að óttast yfirvöld skaltu gera það sem gott er, og þá færðu þeirra lof. Því að þau þjóna Guði þér til góðs. (13. 1–4)</i><br />
<br />
Þetta, kæru lesendur, er svokallað kjaftæði. Ég tala nú ekki um að segja svona við kristna íbúa Rómarborgar á tímum Nerós. Skipuð af Guði, my ass.<br />
<br />
Og talandi um kjaftæði, þegar kristnir hommahatarar vita til ritningarinnar máli sínu til stuðnings veifa þeir stundum 2. Mósebók, og fá þá í hausinn reductio ad absurdum andmæli þegar bent er á hliðstæð fyrirmæli Lögmálsins sem allir (þeir líka) eru sammála um að séu bull. Og síðan vitna þau í Fyrra Kórintubréf 6.9, þar sem talið er að Páll eigi við kynlífsþræla í heiðnum hofum og viðskiptavini þeirra. Í nýjustu þýðingunni er meira að segja búið að setja orðalagið „karlmaður sem lætur nota sig eða notar aðra til ólifnaðar“ í stað hins afdráttarlausa „kynvillingar“ í þeirri eldri. En ég fæ ekki betur séð en fordæmingin í upphafi Rómverjabréfsins sé hafin yfir alla PC-túlkun:<br />
<br />
<i>Þess vegna hefur Guð ofurselt þá svívirðilegum girndum. Bæði hafa konur breytt eðlilegum mökum í óeðlileg, og eins hafa líka karlar hætt eðlilegum mökum við konur og brunnið í losta hver til annars, karlmenn frömdu skömm með karlmönnum og tóku út á sjálfum sér makleg málagjöld villu sinnar. (1. 26–27)</i><br />
<br />
Ekki mikið svigrúm til að skýra þetta burt, sýnist mér.<br />
<br />
Það er margt gott um nýju útgáfuna/þýðinguna á biblíunni að segja. Þegar kemur fram í nýja testamentið og sérstaklega útleggingarhlutann þá finnst mér samt sú ákvörðun að hafa ekki vísanir í ritningargreinar sem talað er um óheppileg. Þær voru kannski full-fyrirferðarmiklar í síðustu útgáfu, en einhver millivegur hefði komið sér vel. Rómverjabréfið er t.d. útatað í vísunum í spámannsritin þegar Páll er að morfa gyðingdóm og kristni þannig að allir geti unað glaðir við.<br />
<br />
Ég hef áður skrifað um hina skiljanlegu en örlítið pempíulegu ákvörðun útgefenda að „tvíkynja“ texta biblíunnar, nota „systkini“ eða „bræður og systur“ og viðeigandi persónufornöfn í stað hins karllæga frumtexta, sem og að minnka notkun orðsins „gyðingar“ á viðkvæmum stöðum í guðspjöllunum. Hér er Páll því látinn ávarpa Rómarkonur til jafns við -karla. Þetta truflar mig satt að segja ekkert, og neðanmáls er orðréttri þýðingu haldið til haga.<br />
<br />
Öllu dularfyllri finnst mér önnur ákvörðun sem hér skýtur upp kollinum.<br />
<br />
<i>Ég veit að ekki býr neitt gott í mér, það er í<b> spilltu eðli mínu.</b> (7. 18)</i><br />
<br />
Og<br />
<br />
<i><b>Sjálfshyggjan </b>er dauði en hyggja andans líf og friður. <b>Sjálfshyggjan </b>er fjandsamleg Guði og lýtur ekki lögmáli Guðs, enda getur hún það ekki. Þau sem <b>lúta eigin hag </b>geta ekki þóknast Guði. (8. 6–8)</i><br />
<br />
Feitletrun mín, og vísar í að orðrétt væri þýðingin „í holdi mínu“, „hyggja holdsins“ og „holdinu“. Þannig er þetta í síðstu þýðingu, og þannig er þetta rétt þýtt, um það virðist ekki deilt.<br />
<br />
Ég er eiginlega pínu gáttaður á þessari breytingu – því ég skil hana ekki. Bræðra- og systrabreytingin stafar augljóslega af löngun til að gera bókina aðgengilegri konum og að fækka klifunum guðspjallamannsins Jóhannesar á orðinu „gyðingar” helgast af tilraun til að tóna niður sekt þeirra, eins augljós og hún þó er. Skiljanlegar ákvarðanir. En af hverju þetta? Þetta er mun heimspekilegri, guðfræðilegri breyting. Og sem því nemur vafasamari.<br />
<br />
Við vitum auðvitað að við lifum á holdlegum tímum og mörgum er illa við að fundið sé að því. En getur það réttlætt svona breytingu? Og hver ætlar að halda því fram að feitletruðu orðin séu nothæf í þessu samhengi til að miðla því sem Páll vill segja, og formálinn segir vera hina fyllstu útlistun kenninga hans? Allavega rústar hún hinni skýru andstæðu holds og anda sem kaflinn annars hverfist um.<br />
<br />
Þetta er eiginlega alveg glórulaust, séð héðan úr leikmannastúkunni..<br />
<br />
Og fyrst við erum á annað borð komin í orðhenglana þá felli ég mig mjög illa við orðalagið „að réttlætast“ í samhenginu að mennirnir „réttlætist“ af trú eða verkum sínum eða fylgispekt við lögmálið, eða hvað það er.<br />
<br />
Hvað þýðir þetta eiginlega? Þetta er einhver sérbiblíuleg notkun á orðinu, sem þýðir að það er illgerlegt að átta sig á hvað er átt við. Af samhenginu virðist þó verið að tala um samfélag við Drottinn eftir dauðann, jafnvel að þeim einum sem „réttlætast“ sé ætlað framhaldslíf. En orðsifjatengslin við bæði „réttlæti“, sem og þá algengu notkun á „að réttlæta“ að breiða yfir óréttlæti með orðhengilshætti og því að ljúga að sjálfum sér þvælist hér mjög fyrir. Þetta er afleitt orðalag og erfitt að skilja hversvegna ekki er hægt að koma meiningunni skýrar til skila.<br />
<br />
En nóg komið af tuði.<br />
<br />
Lokakaflinn bréfsins er mjög krúttlegur, þar sem Páll biður fyrir kveðjur til allra sem hann þekkir í borginni eilífu. Þetta er bréf, muniði. Hann gæti sem best tekið undir með öðrum meistara:<br />
<br />
<i>Heilsaðu öllum heima</i><br />
<i>sem þú heldur að gangist við mér.</i><br />
<i>Barnatrúnni er ég víst búinn að gleyma</i><br />
<i>en það bíður jú hver loks eftir sjálfum sér.</i><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-76767235346405212312015-04-08T12:38:00.001+00:002015-04-08T12:39:30.197+00:00<h2>
Postulasagan</h2>
<div>
<br /></div>
<h3>
Í útrás</h3>
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/post.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Acts+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Acts_of_the_Apostles" target="_blank">Fræði</a><br />
<br />
Hér er ný sköpunarsaga. Það tekur reyndar aðeins meira en sex daga og einn í fríi að smíða kirkjuna, en smiðirnir eru líka bara venjulegir menn og fá bara smá hjálp frá meistaranum. Sem felst aðallega í að losa þá úr fangelsum þegar fasteignaeigendum á svæðinu þykir þeir frekir á byggingarefni og ólæsir á aðalskipulagið. Jú og hann headhuntar fyrir þá öflugan yfirsmið úr innsta hring keppinautanna. Vel gert gamli!<br />
<br />
Og látum við þar með lokið þessu líkingamáli.<br />
<br />
Postulasagan er skýr texti og framvindan hnökralaus. Þrátt fyrir andspyrnu sann-, heit- og bókstafstrúaðra Gyðinga vex hinum nýstofnaða söfnuði kristinnna stöðugt feitari fiskur um hrygg. Lærisveinarnir hafa fengið eitthvað af kraftaverkakrafti Krists í arf og kemur það sér vel - eins og áður tala verkin hærra en Orðið þegar kemur að því að vísa pöpulnum veginn.<br />
<br />
Fyrsta verk þeirra, og fyrsta frásagnarefni bókarinnar, er að fylla skarð Júdasar. Sem samkvæmt þessum texta fyrirfór sér ekki af iðrun heldur glataði iðrunum í meinlegu slysi:<br />
<br />
<i>Hann keypti landspildu fyrir launin sem hann fékk fyrir ódæði sitt, steyptist á höfuðið og brast sundur í miðju, svo að iðrin öll lágu úti. (1. 18)</i><br />
<br />
Mátulegt á hann, mætti segja, þó ég eigi enn bágt með að skilja í hverju svik hans voru fólgin.<br />
<br />
En nóg um það. Hér með er Júdas úr sögunni og Matthías nokkur kemur í hans stað.<br />
<br />
Og fljótlega er orðinn til söfnuður. Söfnuðir reyndar, því Gyðingar utan áhrifasvæðis Jerúsalem eru ekki síður móttækilegir fyrir hinum nýja sið sem lofar framhaldslífi á grunni raunverulegs dæmis, auk allra þeirra tákna og undra sem boðið er upp á.<br />
<br />
Eg sagði „söfnuðir“ en „kommúna“ væri kannski ekkert verra orð yfir frumkirkjuna. Einhvernvegin grunar mig að sumir af bókstafstrúuðustu áhangendum Krists vestanhafs og víðar hafi skautað yfir þessa lýsingu:<br />
<br />
<i>Allir þeir sem trúðu héldu hópinn og höfðu allt sameiginlegt. Þeir seldu eignir sínar og fjármuni og skiptu meðal allra eftir því sem hver hafði þörf á (3.44–45)</i><br />
<br />
og<br />
<br />
<i>En í þeim fjölda, sem trú hafði tekið, var eitt hjarta og ein sál, og enginn þeirra taldi neitt vera sitt, er hann átti, heldur höfðu þeir allt sameiginlegt. … Eigi var heldur neinn þurfandi meðal þeirra, því að allir landeigendur og húseigendur seldu eign sína, komu með andvirðið og lögðu fyrir fætur postulanna. Og sérhverjum var úthlutað eftir því sem hann hafði þörf til. (4. 32–35)</i><br />
<br />
Og þar sem er kommúnismi er vissulega ekki langt í Ógnarstjórnina<br />
<br />
<i>En maður nokkur, Ananías að nafni, seldi ásamt Saffíru, konu sinni, eign og dró undan af verðinu með vitund konu sinnar, en kom með nokkuð af því og lagði fyrir fætur postulanna. En Pétur mælti: „Ananías, hví fyllti Satan hjarta þitt, svo að þú laugst að heilögum anda og dróst undan af verði lands þíns? Var landið ekki þitt, meðan þú áttir það, og var ekki andvirði þess á þínu valdi? Hvernig gastu þá látið þér hugkvæmast slíkt tiltæki? Ekki hefur þú logið að mönnum, heldur Guði.“ Þegar Ananías heyrði þetta, féll hann niður og gaf upp öndina, og miklum ótta sló á alla þá, sem heyrðu. (5. 1–5)</i><br />
<br />
Í sönnum biblíustíl endurtekur þessi saga sig nánast orð fyrir orð í næstu versum þegar Saffira leikur sama leik.<br />
<br />
Tilraunir Farísea og Saddúkea til að stöðva þessa nýju hreyfingu gana afleitlega, ekki síst þar sem Guð stundar það að sleppa þeim úr fangelsi. En jafnvel þau kraftaverk sannfæra ekki yfirstéttina. Það er raunar merkilegt – hér og í guðspjöllunum – að hin augljósu tákn hafa ekki áhrif á „atvinnutrúmennina“. Eða öfug áhrif reyndar. Of mikið í húfi kannski, hérna megin dómsdags.<br />
<br />
Þetta gengur allavega ekkert hjá þeim. Ætli þetta sé ekki rödd skynseminnar í málinu:<br />
<br />
<i>Reis þá upp í ráðinu farísei nokkur, Gamalíel að nafni, kennari í lögmálinu, vel metinn af öllum. Hann bauð, að mennirnir væru látnir fara út stundarkorn. Síðan sagði hann: „Ísraelsmenn, athugið vel, hvað þér gjörið við þessa menn. Ekki alls fyrir löngu kom Þevdas fram og þóttist vera eitthvað. Hann aðhylltust um fjögur hundruð manns. En hann var drepinn, og allir þeir, sem fylgdu honum, tvístruðust og hurfu. Eftir hann kom fram Júdas frá Galíleu á dögum skrásetningarinnar og sneri fólki til fylgis við sig. Hann fórst líka, og þeir dreifðust allir, sem fylgdu honum. Og nú segi ég ykkur: Látið þessa menn eiga sig og sleppið þeim. Sé þetta ráð eða verk frá mönnum, verður það að engu en sé það frá Guði, þá megnið þér ekki að yfirbuga þá. Eigi má það verða, að þér berjist við sjálfan Guð.“ (5. 34–39)</i><br />
<br />
Orðalagið „þóttist vera eitthvað“ gleður mig.<br />
<br />
En semsagt: Ef þetta er rugl hjá hinum kristnu þá gengur þetta yfir. Ef ekki þá er tilgangslaust að berjast á móti. Við vitum öll hvernig þetta fór.<br />
<br />
Ætli guði hafi ekki verið nóg boðið þegar efnilegur predikari, Stefán að nafni, mætti á svæðið – sem fulltrúi grískumælandi Gyðinga, en flokkadrættir í þeim trú- og kynflokki eru undirliggjandi í þessari sögu allri. Og verða Stefáni þessum að falli. Hér er nefnilega hópur sem kallast „Leysingjar“ og þeim mislíkar kenning þessa manns. Rægja hann og æsa „lýðinn“ upp á móti honum:<br />
<br />
<i>Þegar ráðsherrarnir heyrðu þetta, trylltust þeir og gnístu tönnum gegn Stefáni. En hann horfði til himins, fullur af heilögum anda og leit dýrð Guðs og Jesú standa til hægri handar Guði og sagði: „Ég sé himnana opna og Mannssoninn standa til hægri handar Guði.“ </i><br />
<i>Þá æptu þeir hástöfum, héldu fyrir eyrun og réðust að honum, allir sem einn maður. Þeir hröktu hann út úr borginni og tóku að grýta hann. En vottarnir lögðu yfirhafnir sínar að fótum ungum manni, er Sál hét. Þannig grýttu þeir Stefán. En hann ákallaði Drottin og sagði: „Drottinn Jesús, meðtak þú anda minn.“ Síðan féll hann á kné og hrópaði hárri röddu: „Drottinn, lát þá ekki gjalda þessarar syndar.“ Þegar hann hafði þetta mælt, sofnaði hann. Sál lét sér vel líka líflát hans. (7. 54–60)</i><br />
<i><br /></i>
Athygli vekur að hér verður einn maður vitni að kraftaverki en aðrir nærstaddir verða einskis varir. Maður getur skilið að þeir trúi ekki orðum óvinar síns fram yfir eigin augu, þó okkur nútímapempíum þyki kannski óþarfi að grýta manninn fyrir sveppátið. En aðalatriðið hér er samt meðreiðarsveinninn sem passar föt grjótkastaranna og gleðst yfir árangri þeirra. Lykilhetja hefur ekki fyrr í þessari bók verið kynnt til sögunnar á jafn frumlegan hátt.<br />
<br />
Sál fer hratt frá því að gæta fata fyrir böðla til þess að gegna mikilsverðu hlutverki í ofsóknum gegn kristnum. En skiptir svo um lið í einu kunnasta atviki bókarinnar allrar. Og svo nafn í framhaldinu, svona upp á að virka betur á erlendum mörkuðum.<br />
<br />
Restin af bókinni segir frá ferðum The Artist formerly known as Saul, þar sem hann boðar trúna, aðallega gyðingum á útjöðrum heimsins, en líka að einhverju leyti „heiðingjum“. Ekki voru allir á eitt sáttir um hvort og hvernig það ætti að virka. Einn þröskuldurinn var mataræðið, því leiðin að trúarsannfæringu mannsins liggur auðvitað um magann. Guð leysti góðu heilli úr því, allavega fyrir humarveiðimenn framtíðarinnar:<br />
<br />
<i>Daginn eftir, er þeir voru á leiðinni og nálguðust bæinn, gekk Pétur upp á húsþakið um hádegi til að biðjast fyrir. Kenndi hann þá hungurs og vildi matast. En meðan verið var að matreiða fékk hann vitrun. Hann sá himininn opinn og hlut nokkurn koma niður, líkan stórum dúki. Var hann látinn síga til jarðar á fjórum skautum. Þar voru á alls kyns ferfætt dýr, skriðdýr jarðar, svo og fuglar himins. Og honum barst rödd: „Slátra nú, Pétur, og et!“</i><br />
<i>Pétur sagði: „Nei, Drottinn, engan veginn, aldrei hef ég etið neitt vanheilagt né óhreint.“ Aftur barst honum rödd: „Eigi skalt þú kalla það vanheilagt, sem Guð hefur lýst hreint!“ Þetta gjörðist þrem sinnum, og jafnskjótt var hluturinn upp numinn til himins. (10. 9–16)</i><br />
<br />
Annað vandamál var svo umskurnarsáttmálinn mikli, en þar var líka ákveðið að hlífa forhúðum heiðingjanna. Hjúkkitt.<br />
<br />
Eitt af því sem er allraskemmtilegast í þessum textum er þegar hinu yfirnáttúrulega er kippt niður á jörðina. Það gerist hér – mögulega í síðasta sinn (restin af Biblíunni er guðfræði bréfanna og sýrutripp Opinberunarbókarinnar):<br />
<br />
Það gerist nokkru sinni í bókinni að einhver reynir að sníkja sér far með kraftaverkamönnum kristninnar. Þar á meðal eru synir Skeva æðstaprests sem reyna lækningar í nafni Páls og Jesú og hyggjast særa burtu illan anda úr sjúklingi:<br />
<br />
<i>En illi andinn sagði við þá: „Jesú þekki ég og Pál kannast ég við en hverjir eru þið?“ (19. 15)</i><br />
<br />
Who the fuck is Alice indeed. En meira að segja illu andarnir þekkja Jesú og Pál.<br />
<br />
Annars eru kristniboðsferðir Páls tíðindalitlar fyrir svona rannsókn. Þetta gengur sæmilega þangað til hann er tekinn og komið í hendur Sýrlandslandsstjóra. Þar endurtekur sagan sig um tregðu Rómverja við að fremja réttarmorð eftir pöntun Gyðinga. Páll dúsir í haldi landsstjórans um hríð, eða þar til fellur ferð til Rómar, en þangað skýtur Páll máli sínu, enda rómverskur borgari. Þegar þangað er komið tekur hann síðan til við að boða.<br />
<br />
The rest is History. AD History.Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-15151204767847797392015-03-03T16:19:00.000+00:002015-03-03T16:19:30.223+00:00Jóhannesarguðspjall<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: bold; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Jesús yrkir í sandinn</span></div>
<b id="docs-internal-guid-afbda4ef-e061-0b88-5ad6-4ca384990720" style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/johann.htm" target="_blank">Textinn</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="https://www.biblegateway.com/passage/?version=KJV&search=John%201" target="_blank">Samanburður</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_John" target="_blank">Fræði</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Guðspjall Jóhannesar er eðlisólíkt hinum þremur eins og alþekkt er. Það liggur bæði í stíl og frásagnarefni. Margt er hér ekki sem allir hinir fjalla um. Engin er hér fjallræða, engin lokakvöldmáltíð, þó brauðið og vínið fái sína helgun. Mun færri dæmisögur og kraftaverk.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Og miklu meiri „guðfræði“ – ítarlegri útlistanir á orðum og gjörðum söguhetjunnar. Manni líður stundum eins og textinn sé önnur hliðin á rökræðu. Sem skýrir að einhverju leyti hvað frásagnarmátinn er stundum skrítinn og stirður. Hér eru málalengingar og stagl, en af öðru tagi en staglið í Gamlatestamentinu. Þetta er grískt stagl en ekki hebreskt. Meiri Platón – minni Móses.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Margt er þó fallegt og mikilvægt hjá Jóhannesi. Hin glæsilega byrjun, „Í upphafi var orðið …“. Og sagan um bersyndugu konuna – sem er bara hér – er eitt skýrasta dæmið um það sem mætti kalla „kristin gildi“, þó vafalaust megi finna dæmi um þennan þanka hjá eldri spekingum og þeim sem engin kynni hafa haft af Jesú.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">En þetta er bara svo flott saga. Besta saga heimsins um hræsni. Og öflug lykilsetning: „Sá yðar sem syndlaus er kasti fyrsta steininum.“ Betra á íslensku en ensku (af því við eigum orðið „syndlaus“), sem gleður mann. Og þetta er ekki dæmisaga – þarna grípur Jesús inn í atburðarás samtímans á áþreifanlegan, en samt ekki yfirnáttúrulegan hátt. Hver sem er hefði getað gert þetta – sagt þetta. En það var hann sem sagði það.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: 1.38; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Og enn og aftur talar Jesús gegn Lögmálinu. Þó hann segi líka að ekki stafkrókur þess sé fallinn úr gildi. Skömmu eftir glímuna við grjótkastarana skammar hann menn fyrir að hlýða því ekki - hræsni aftur skotmarkið:</span><span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: 1.38; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br class="kix-line-break" /></span></div>
<div style="line-height: 1.38;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br class="kix-line-break" /></span><span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Gaf Móse yður ekki lögmálið? Samt heldur enginn yðar lögmálið. Hví sitjið þér um líf mitt? (7.19)</i></span></div>
<div style="line-height: 1.38;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 1.38;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Það má segja að það sé mótsagnakennt. En það má líka segja að það gefi siðferðilegt andrými. Og þetta eru sem því svigrúmi nemur hæpnari leiðarvísir. En svo má líka segja að hæpinn leiðarvísir sé þó skárri en hið afdráttarlausa Lögmál, með öllum sínum grýtingum og glórulausu humarhatri.</span></div>
<span style="background-color: transparent; font-size: 15px; line-height: 20.7000007629395px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: Arial;">
Eitt skrítið smáatriði fangaði athygli mína innan um kunnuglegu orðin í kaflanum um þá hórseku og wannabe-böðla hennar:
<i>En Jesús laut niður og <b>skrifaði með fingrinum á jörðina.</b></i></span></span><br />
<span style="background-color: transparent; font-size: 15px; line-height: 20.7000007629395px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: Arial;"><i>
Og þegar þeir héldu áfram að spyrja hann rétti hann sig upp og sagði við þá: Sá yðar sem syndlaus er kasti fyrstur steini á hana. Og aftur laut hann niður og <b>skrifaði á jörðina</b>. (8. 6-8 - leturbreyting mín)
</i>
Og allt í einu verður ein stórkostlegasta atvikssaga heimsins brotinu skrítnari og mannlegri og þar með stærri.
Hvað var hann að skrifa? Er þetta ekki eina dæmið um að Jesús skrifi yfirhöfuð? Hvaða áhrif hafði það að hann var að skrifa á þá sem hann var að tala við? Sjáið þetta fyrir ykkur. Voru það þessi ævintýralegu „svalheit“ sem björguðu stúlkunni, burtséð frá stórbrotnum röksemdunum? Svona lið er nú ekki vant að stjórnast af snjallyrðum.
Kraftaverkin eru fá, en lengur dvalið við og lagt út af og rætt um hvert og eitt. Hér er vatni breytt í vín og Lasarus reistur frá dauðum. Og blindir fá sýn. Allt þetta stuðar Gyðingana.
Og talandi um Gyðingana.
Jóhannesarguðspjalli er oft lýst sem andsemitíska guðspjallinu. Þar erum við samt að tala um stigs- en ekki eðlismun. Það er alveg skýrt líka hjá MML að rómversku yfirvöldin höfðu nákvæmlega EKKERT við Krist að athuga. Öðru máli gegnir um keppinauta hans um hylli almennings í Gyðingaelítunni.
Hér hafa þýðendurnir ákveðið að hjálpa okkur smá. Jóhannes hefur nefnlega skrítna áráttu til að skrifa „Gyðingar“ þegar hann augljóslega meinar „Farísear“ eða „æðstupresta“. Svolítið eins og að skrifa „Garðbæingar“ þegar maður meinar „Sjálfstæðismenn“.
Í nýju útgáfunni er gjarnan sett „ráðamenn“ og „Farísear“ í staðinn fyrir G-orðið, og tekið fram neðanmáls að orðrétt sé þetta „Gyðingar“.
Þetta er alveg skiljanleg ákvörðun en orkar stundum tvímælis, Virkar fínt þegar „Gyðingar“ táknar augljóslega Farísea eða aðra forráðamenn. T.d. hér:
<i>Þetta sögðu foreldrar hans af ótta við ráðamenn Gyðinga (9. 22)
</i>
Þar sem upphaflega stendur „af ótta við Gyðinga“, þó umrædd kjarnafjölskylda sé það líka – sem er ruglingslegt.
En undarlegt verður þetta annarsstaðar:
<i>Menn tóku aftur upp steina til að grýta hann. (10. 31)
</i>
Hér er „menn” sett inn fyrir „Gyðingar“ eins og það sé ekki augljóst að þeir sem grýta séu Gyðingar – þetta gerist í musterinu. Óþarfa viðkvæmni að leyfa því ekki einfaldlega að standa, þó „menn“ fari í sjálfu sér ekkert illa þarna. En það yrði langt og tafsamt verk að laga og nútímavæða stílinn á öllu ritsafninu.
Á hinn bóginn er „Gyðingar“ látið halda sér þar sem sag er frá einhverju „jákvæðu“, t.d. þegar talað er um fólk sem hlýðir á Jesú og trúir honum.
Ágætis prinsipp hjá þýðendunum – en aðeins of mikil PC-lykt af útfærslunni. Því þetta er ekki PC-texti.
Dæmi um það er t.d. þessi eftirmáli kraftaverksins með Lasarus, sem lítt er haldið á lofti:
<i>Þá ákváðu æðstu prestarnir að taka einnig Lasarus af lífi því vegna hans sneru margir Gyðingar baki við þeim og fóru að trúa á Jesú. (12.10–11)
</i>
Ekki er sagt frá því hvort þeir létu verða af þessum áformum sínum. Það væri samt dæmigert. Og við tökum eftir að hér er orðinu „Gyðingum“ leyft að standa þó því sé strangt tekið ofaukið, enda birtast þeir þarna í jákvæðu ljósi frá sjónarhóli kristninnar.
Í Jóhannesarguðspjalli er engin fæðingarsaga sögð. Móðir Krists kemur tvisvar við sögu, en er aldrei nefnd á nafn sýnist mér. Sem er reyndar erfitt að fullyrða, svo mjög sem Maríur koma hér við sögu og lítt hirt um að greina milli þeirra. Tvisvar er hann kallaður „Jesús sonur Jósefs“, já og „bræður hans“ koma við sögu.
Á hinn bóginn er mun sterkar að orði kveðið hér en annarsstaðar að Jesú sé sonur Guðs – bæði af höfundi og ekki síður aðalsöguhetjunni.
Við hittum Jesúm fyrst um leið og Jóhannes skírari, sem er í stóru hlutverki í upphafi guðspjalls nafna síns, þó ekki sé hér sögð sagan af dauða hans eins og hjá sumum hinna. Hann er meira að segja í hlutverki smalans fyrir arftaka sinn:
<i>Daginn eftir var Jóhannes þar aftur staddur og tveir lærisveinar hans. Hann sér Jesú á gangi og segir: „Sjá, Guðs lamb.“ Lærisveinar hans tveir heyrðu orð hans og fóru á eftir Jesú. (1. 35–37)
</i>
En þó Jóhannes sé í stóru hlutverki í guðspjalli nafna síns þá er sagan af dauða hans ekki sögð.
Ég hef nokkrum sinnum í þessum NT-pistlum sagt frá ljúgvitninu sem segir Krist hafa raupað af því að geta reist musterið úr rústum á þremur dögum, sem sumir guðspjallamannanna segja vera það sem hann var dæmdur til dauða fyrir.
Ja, ljúgvitni? Kannski var hann einfaldlega viðstaddur þegar Jesús átti þessi orðaskipti við ráðamenn Gyðinga:
<i>Ráðamenn Gyðinga sögðu þá við hann: „Hvaða tákn getur þú sýnt okkur um að þú megir gera þetta?“
Jesús svaraði þeim: "Brjótið þetta musteri, og ég skal reisa það á þrem dögum.” (2. 18–19)
</i>
Á hinn bóginn er ekkert meira um þetta rætt og þessi orð verða ekki til að sakfella Krist í þessari útgáfu sögunar.
Framhaldið er reyndar líka forvitnilegt:
<i>En Jesús var að tala um musteri líkama síns. Þegar hann var risinn upp frá dauðum, minntust lærisveinar hans að hann hafði sagt þetta, og trúðu ritningunni og orðinu sem Jesús hafði talað. (2. 21–22)</i>
Svona klausur með eftiráskýringum eru stíleinkenni á guðspjallinu. Þetta er afleitur frásagnarmáti. Svolítið eins og fjögurra ára barn að segja brandara sem það skilur ekki.
Já og svo er þetta alveg glötuð eftiráskýring.
Þó að óraunsæjar byggingaráætlanir verði ekki hornsteinn málareksturs gegn uppreisnarseggnum í þessari bók, eru áætlanir Farísea hvergi tíundaðar jafn afdráttarlaust og nákæmlega og hjá Jóhannesi:
<i>Margir Gyðingar, sem komnir voru til Maríu og sáu það, sem Jesús gjörði, tóku nú að trúa á hann. En nokkrir þeirra fóru til farísea og sögðu þeim, hvað hann hafði gjört. Æðstu prestarnir og farísearnir kölluðu þá saman ráðið og sögðu: „Hvað eigum vér að gjöra? Þessi maður gjörir mörg tákn. Ef vér leyfum honum að halda svo áfram, munu allir trúa á hann, og þá koma Rómverjar og taka bæði helgidóm vorn og þjóð.“
En einn þeirra, Kaífas, sem það ár var æðsti prestur, sagði við þá: „Þér vitið ekkert og hugsið ekkert um það, að yður er betra, að einn maður deyi fyrir lýðinn, en að öll þjóðin tortímist.“ Þetta sagði hann ekki af sjálfum sér, en þar sem hann var æðsti prestur það ár, gat hann spáð því, að Jesús mundi deyja fyrir þjóðina, og ekki fyrir þjóðina eina, heldur og til að safna saman í eitt dreifðum börnum Guðs. frá þeim degi voru þeir ráðnir í að taka hann af lífi. (11. 45–53)</i>
Aftur – hverskonar bjánastill er þetta? En áhugavert að höfundur bókarinnar hefur aðgang að leynifundum óvinanna.
Við vitum öll hvar þetta plott endar - og það er alltaf jafn skrítin og mótsagnakennd saga. Þetta með svikin er alltaf jafn illskiljanlegt, og eyðurnar í því hvað nákvæmlega bæði Gyðingar og Rómverjar hafa út á manninn að setja frekar óskýrt.
Það er samt alveg skýrt – og líka í hinum spjöllunum - að það er fyrst og fremst hin Gyðinglega yfirstétt sem fær Jesús líflátinn. Þetta segir hann við Pílatus:
<i>Þú hefðir ekkert vald mér ef þér væri ekki gefið það að ofan. Fyrir því ber sá þyngri sök sem hefur selt mig þér í hendur. (19. 11)</i>
Sem er auðvitað svolítið kyndugt. Að forlögin bindi hendur Pílatusar en ekki Kaífasar og félaga. Reyndar má kannski hengja þetta á þann rauða þráð í guðspjöllunum og Jóhannesi sérstaklega, að hér séu máttarvöldin einfaldlega að manipúlera framvinduna til að spádómar rætist. Og Pílatus þá peð í því tafli.
En á það þá ekki við um alla gerendur sögunnar? Heródes, Kaífas, Júdas og Annas? Og þá fráleitt að líta á þá sem seka um neitt heldur.
Eðli forlagatrúarinnar er mótsögnum hlaðið og skiljanlegt að menn vilji ekki tala skýrt um það.
Pílatus er áhugaverð persóna, með sína áreynsluþrungnu tilraunir til að þyrma Jesú og grimmilegt afdráttarleysið þegar þær mistakast. Það er hér sem hann spyr son Guðs „Hvað er sannleikur?“ og fær engin svör. Í upphafi var orðið, en að lokum er það þögnin.
Það er áhugaverður snúningur hér á einu smáatriði, háðungarskiltinu á krossinum. Aðeins Jóhannes orðar það nákvæmlega eins og okkur er tamt að sjá það fyrir okkur: „Jesús frá Nasaret, konungur Gyðinga“ (INRI). En það er líka aðeins hér sem Pílatusi er eignuð hugmyndin og framkvæmdin.
Og það er líka bara hér sem hinir óvitlausu ráðamenn heimamanna sjá að skensið beinist gegn þeim en ekki Kristi:
<i>Þá sögðu æðstu prestar Gyðinga við Pílatus: „Skrifaðu ekki Konungur Gyðinga, heldur að hann hafi sagt: Ég er konungur Gyðinga.“ Pílatus svaraði: „Það sem ég hef skrifað það hef ég skrifað.“ (19. 21–22)</i>
Face. Þið ratið út.
Látum að öðru leyti nægja um endalokin að segja frá því að það er hér sem Kristur ber kross sinn sjálfur, eins og við sjáum það öll fyrir okkur. Áfram mun mér þykja Símon frá Kyrene einstaklega áhugaverður maður, og sú saga sem því nemur sennilegri að hún er minna áhrifarík.
Með Jóhannesarguðspjalli ljúkum við þessum þungavigtarhluta Biblíulestrarverkefnisins. Enginn hluti bókarinnar er – eðlilega – jafn kunnuglegur leikmönnum og þessi fjórþætta frásögn af lífi Jesú. Þetta er kjarninn. Hann hefur vitaskuld verið matreiddur ofan í mann á ýmsan hátt, og fróðlegt bæði að sjá hvað kemur hvaðan, og hverju er síður haldið á lofti.
Auðvitað festir lesandi eins og ég svolítið augun á því sem stangast á við barnalærdóminn, eða fékk í það minnsta ekki inni í honum. Má þar nefna ástar-haturþríhyrninginn milli Krists, gyðinglegrar hefðar og Lögmálsins. Sem og hve margar minna þekktu dæmisögurnar eru torræðar og/eða grimmúðlegar.
Og alltaf er það pínu „sjokk“ þegar söguhetjan sýnir á sér „ósympatíska hlið“. Þegar hann reiðist, þegar hann örvæntir yfir trú- og skilningsleysi samferðamanna sinna. Þegar hann beitir sófistískum mælskubrögðum. Þegar hann svarar í sumartunglið.
Hann er bæði mannlegri og fjarlægari í mínum huga eftir þessa yfirferð. Lokahluti bókarinnar fer síðan í að smíða trúarbrögð úr þessum efnivið mótsagnakenndra orða, myrkra fullyrðinga, ótrúlegra máttarverka og uppfylltra spádóma.
Hlakka til.</span></span><span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: 1.38; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">
</span><br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-34340383004966786762015-02-13T20:00:00.000+00:002015-02-13T20:00:48.431+00:00Lúkasarguðspjall<h2>
„Það er þessi með ömmugleraugun!“</h2>
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/lukas.htm" target="_blank">Textinn</a><br />
<a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Luke+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Luke" target="_blank">Kynning</a><br />
<br />
Hún er sterk, tilfinningin að Lúkasarguðspjall <b>sé </b>Nýja testamentið, á sama hátt og fyrsta og önnur Mósebók <b>séu </b>það gamla. Það stafar auðvitað af því að hér er jólaguðspjallið. Snertipunktur guðleysingjans sem fer samt í kirkju á jólunum, og/eða hlustar á útvarpsmessuna meðan hann skrælir kartöflurnar fyrir sykurbrúninguna.<br />
<br />
En hér er líka sagan um miskunnsama Samverjann, um Mörtu og Maríu, Sakkeus tollheimtumaður og fleira sem við þekkjum öll vel þótt við dottuðum í fermingarfræðslunni og höfum vanrækt trúna síðan. Sumt annað ómissandi efni er reyndar ekki hér. Fjallræðan mun rýrari en hjá Mattheusi til dæmis. Sem og faðirvorið.<br />
<br />
Og þó fæðingarsagan sé hvergi jafn-ítarleg og hér þá er enginn flótti til Egyptalands eða fjöldamorð á kornabörnum. Sem verður að teljast lýti á hverri bók.<br />
<br />
Heilt yfir er samt ljóst að jafnvel eftir krókaleiðum þýðingar og þýðingarhefðar þá er meira í þennan texta spunnið en M&M. Inngangurinn er t.d fallegur.<br />
<br />
Við skulum staldra aðeins við Jólaguðspjallið. Í því eru línur sem vel má líta á sem kveikju þess að ég réðst í þetta verkefni.<br />
<br />
Þorláksmessa 1997 og Eyvindur P. Eiríksson flytur ávarp á Ingólfstorgi eftir friðargöngu. Hann leggur út af lofsöng herskaranna á Betlehemsvöllum:<br />
<br />
<i>Dýrð sé Guði í upphæðum, og friður á jörðu með mönnum, sem hann hefur velþóknun á. (2.14)</i><br />
<br />
og varpar fram þeirri spurningu hvers konar Guð fari í manngreinarálit þegar hann boðar frið, og beini þeirri ósk eingöngu til þeirra sem „hann hefur velþóknun á“. Og hvaða fólk er það þá? Þetta veldur smá fjaðrafoki og hinn frómi kórstjóri Þorgerður Ingólfsdóttir leiðir aldrei þessu vant ekki hópflutning á Heims um ból, í mótmælaskyni við guðlast Eyvindar.<br />
<br />
Þetta sat í mér. Hafði aldrei hugleitt hvað þessi orð merktu. Þau höfðu álíka status í mínu lífi og Waldorfsalat. En mér fannst vangavelta Eyvindar áhugaverð. Og réttmæt, við fyrstu sýn.<br />
<br />
Það var eitthvað seinna sem ég komst að því að bæði er orðalagið hæpin útlegging latínunnar og væri gjarnan þýtt á annan hátt. Eitthvað blandaðist inn í þetta munurinn á lúterskri og kaþólskri guðfræði, án þess ég vissi hvernig.<br />
<br />
Þremur árum síðar var ég enn nógu upptekinn af þessu til að varpa fram spurningu á vísindavefnum. Svörin sem ég fékk voru fróðleg, en kannski ekki alveg svör við því sem mig fýsti að vita. Spurningin ekki nógu skýrt orðuð, held ég núna.<br />
<br />
Í nýju þýðingunni er þetta svona:<br />
<i><br /></i>
<i>„Dýrð sé Guði í</i><br />
<i>upphæðum</i><br />
<i>og friður á jörðu og</i><br />
<i>velþóknun Guðs</i><br />
<i>yfir mönnunum“</i><br />
<br />
Sem er allt önnur – nánast andstæð – merking. Eitthvað sem hefði allsekki sjokkerað Eyvind. Annars vegar verður friður með þeim sem Guð hefur velþóknun á (og þá væntanlega ekki öðrum), hins vegar verður friður á jörðu og Guð hefur velþóknun á mannkyninu (öllu).<br />
<br />
Svona hefur Oddur G. þetta:<br />
<br />
<i>„Dýrð sé Guði í uppæðum og friður á jörðu og mönnum góðvilji“</i><br />
<br />
sem er ca eins og nýjasta þýðing. Þýðingarnefnd Jakobs Englandskonungs skilaði þessu keimlíkt:<br />
<br />
<i>„Glory to God in the highest, and on earth peace, good will toward men.“</i><br />
<br />
Allsstaðar er það velþóknun/velvilji guðs gagnvart (öllum) mönnum sem boðaður er. Ekki exklúsívt neitt. Hvaðan sú dularfulla hugmynd er ættuð er jafn skrítið og áður, en skiptir kannski ekki máli úr því þetta er horfið úr íslensku Biblíunni.<br />
<br />
Nema samt: Úr því við eigum að virða Orðið, taka fyllsta mark á því og láta það hafa afgerandi áhrif á hvernig við hugsum og hegðum okkur – má þá bara snúa svona upp á það – umræðulaust?<br />
<br />
Þetta snýst nefnilega ekki um hvað sjokkerar Eyvind, heldur meira hversvegna umsnúningur lykiltexta úr lykilbók - gildabókinni, siðferðisgrunninum - sjokkerar ekki Þorgerði.<br />
<br />
Þannig er nú það.<br />
<br />
En úr því við erum að tala um þýðingarmun þá skulum við öll staldra við og njóta þessarar dásamlegu orða úr fjósinu:<br />
<br />
<i>„ ...ásamt Maríu, sinni festarkvon óléttri.“</i><br />
<br />
Svipmikið hjá hr. Gottskálkssyni, ekki satt? Annars er ég ekki að standa neitt sérlega staðfastlega við fyrirheit um að lesa OG-þýðinguna meðfram. Til þess er hún ekki nógu spennandi, og svo er andskotans (afsakið) nóg að lesa (næstum) sömu söguna fjórum sinnum, þó maður bæti ekki ólíkum útleggingum við, Og hananú!<br />
<br />
En áfram með dr. Lúkas<br />
<br />
Hann fylgir formi Guðspjallanna: Boðun – fæðing – freistingar – kraftaverk – lærisveinar – meiri kraftaverk – vaxandi paník í faríseastétt – dæmisögur – Jerúsalem – handtaka – dauði.<br />
<br />
Hvað kraftaverkin varðar er hér eins og áður aðallega verið að hrekja burt illa anda og reisa fólk frá dauðum eða þvísemnæst. Það hvað þau taka mikið pláss, og hvaða hlutverki þau gegna í gangi sögunnar er eitt af því sem ég hef lært nýtt af því að lesa NT.<br />
<br />
Í siðferðisefnum er Lúkasarkristur á svipuðu róli og hjá M&M. Örlítið mildari samt. Hann fullyrðir reyndar að Lögmálið standi, en býður samt upp á þetta snaggaralega svar þegar kreddumenn hneykslast á honum og lærisveinunum fyrir athafnasemi á hvíldardeginum:<br />
<br />
<i>Ef einhver ykkar á asna eða naut, sem fellur í brunn, mun hann ekki óðara draga það upp þótt hvíldardagur sé? (14. 5)</i><br />
<br />
Nauðsyn brýtur lög. Að þessu leyti er kenning Krists sveigjanleg, en óneitanlega er víða að finna meiri stífni. Eins og í fyrri spjöllum er sérstaklega útdeilt hórsekt þeim sem taka saman við fráskildar konur.<br />
<br />
Dæmisögur og spakmæli Jesús eiga það til að vera torræð og myrk – og það meira að segja haft á orði í sögunum. Ætli sagan um rangláta ráðsmanninn (16. 1–9) sé ekki sú undarlegasta hingað til.<br />
<br />
En þetta er fallegt:<br />
<br />
<i>Þegar þú heldur miðdegisverð eða kvöldverð bjóð þá hvorki vinum þínum né bræðrum, ættingjum né ríkum nágrönnum því að þeir bjóða þér aftur og þú færð það endurgoldið. Þegar þú gerir veislu þá bjóð þú fátækum og örkumla, höltum og blindum og munt þú sæll verða því að þeir geta ekki endurgoldið þér en þú færð það endurgoldið í upprisu réttlátra. (14. 12-14)</i><br />
<br />
Ekki beint Hávamálamórall hér. Gott ef hér er ekki komið „kristið gildi“. Um hitt má svo deila hversu vel það hefur inngróið í vort vestræna siðvit.<br />
<br />
Það er eiginlega mergjað að kapítalisminn skuli vera afsprengi hins kristna samfélags, svo mjög sem hamast er gegn auðsöfnun og veraldarhyggju í grunntextum þess. Ekki furða þó frjálshyggjuliðið reyni að sölsa til sín merkingu sögunnar frægu um miskunnsama Samverjann, sem bara er sögð hér, svona til að hafa eitthvað haldreipi. Með hörmulegum árangri.<br />
<br />
Öllu auðveldara er að sjá áhrif guðspjallanna í skorti á fyrirhyggju varðandi framtíðina, sem hefur knúið okkur að brún heimsslitalegra umhverfishamfara, svo mjög sem hamrað er á að heimsendir sé í nánd, Menn eiga að treysta á Guð einan eins og fuglar himinsins og láta sér fátt um ættingja sína og vini. Hvað þá afkomendur.<br />
<br />
Hjá Lúkasi líka áhersla á að aldrei sé of seint (eða seint of seint) að snúa sér til Guðs með iðrun sína. Sögurnar um týnda sauðinn og glataða soninn. Mögulega tengist það því að Lúkasarspjall ku vera ætlað heiðingjum fremur en Gyðingum. Hópi sem ekki gat stært sig af langtímatryggð við Lögmálið.<br />
<br />
Og hér er líka dvalið við miskunnsemi Guðs gagnvart þeim sem iðrast (og eru ekki ríkir). Þetta er t.d. skemmtileg dæmisaga um mátt bænanna:<br />
<br />
<i>Þá sagði Jesús þeim dæmisögu um það, hvernig þeir skyldu stöðugt biðja og eigi þreytast: „Í borg einni var dómari, sem hvorki óttaðist Guð né skeytti um nokkurn mann. Í sömu borg var ekkja, sem kom einlægt til hans og sagði: ,Lát þú mig ná rétti á mótstöðumanni mínum.' Það vildi hann ekki lengi vel. En að lokum sagði hann við sjálfan sig: ,Ekki óttast ég Guð að sönnu né skeyti um nokkurn mann. En þessi ekkja lætur mig aldrei í friði. Því vil ég rétta hlut hennar, áður en hún gjörir út af við mig með nauði sínu.'“ Og Drottinn mælti: „Heyrið hvað rangláti dómarinn segir. Mun Guð þá ekki rétta hlut sinna útvöldu, sem hrópa til hans dag og nótt? Mun hann draga að hjálpa þeim? Ég segi yður: Hann mun skjótt rétta hlut þeirra. En mun Mannssonurinn finna trúna á jörðu, þegar hann kemur?“ (18. 1–8)</i><br />
<br />
Manni finnst ansi kræft af Kristi að setja ranglátan dómara í hlutverk Guðs. En hvað, boðskapurinn kemst til skila. Þreytið Guð með nauði ykkar og Gullna hliðinu mun upp lokið verða. Og góð saga.<br />
<br />
Annars er það að greiða úr mótsagnarlegum fullyrðingum guðspjallanna um stöðu Lögmálsins í heiminum, og þar með tengsl testamentanna, samband Gyðingdóms og Kristni, verkefni sem kallar á heila háskóladeild, frekar ein eitt fátæklegt leikmannsblogg.<br />
<br />
Líkt og hjá Markúsi (en ekki Mattheusi) má segja að endalokasagan hefjist þegar Kristur veltir við borðum víxlaranna:<br />
<i><br /></i>
<i>Þá gekk hann inn í helgidóminn og tók að reka út þá er voru að selja og mælti við þá: „Ritað er:</i><br />
<i>Hús mitt á að vera bænahús,</i><br />
<i>en þér hafið gjört það að ræningjabæli.“</i><br />
<i>Daglega var hann að kenna í helgidóminum, en æðstu prestarnir og fræðimennirnir svo og fyrirmenn þjóðarinnar leituðust við að ráða hann af dögum, en fundu eigi, hvað gjöra skyldi, því að allur lýðurinn vildi ákaft hlýða á hann. (19. 45–48)</i><br />
<br />
Hér staldrar maður við tvennt. Annarsvegar „leituðust við að ráða hann af dögum“. Það er nú ekki eins og elítan hyggist á þeim tímapunkti fara „dómstólaleiðina“. Jakobsbiblían talar reyndar um „sought to destroy him“, sem er ekki eins afgerandi (gæti þýtt eitthvað PR-stunt), en Modern English útgáfan er jafnvel enn afdráttarlausari og segir hreinlega „tried to kill him“.<br />
<br />
Og svo „allur lýðurinn vildi ákaft hlýða á hann“. Sem hljómar eins og Jesús sé a.m.k. á pari við Bítlana í vinsældum á sínum heimavelli, og gerir enn torskildara í hverju svik Júdasar felast. Að benda löggunni á með kossi hver af tólfmenningunum sé hinn „seki“ – frægasti maður Júdeu um þær mundir?<br />
<br />
Um aðdraganda krossfestingarinnar fer hefðbundnum sögum. Einstaka atriði eru ólík milli Guðspjalla. Júdas hengir sig einungis hjá Mattheusi en Lúkas segir einn frá samskiptum Krists við ræningjanna (sem hér heita reyndar „illvirkjar“), samferðamenn sína yfirum.<br />
<br />
Og ólíkt M&M er hér ekkert um þá skýru upplognu dauðasök Jesú að hafa montað sig af að geta rifið og endurbyggt musterið á nokkrum dögum. Sá sem bar þetta vitni er að mínu mati ein forvitnilegasta persónan sem er EKKI í Biblíunni.<br />
<br />
Á hinn bóginn er ein forvitnilegasta aukapersónan í samstofna guðspjöllunum þremur Símon frá Kýrene. Hann er sagður „nýkominn utan úr sveit“ (sem er skemmtilegt orðalag) og er settur í að bera krossinn fyrir Krist, en kemur að öðru leyti ekki við sögu. Það er aðeins hjá Jóhannesi sem Jesús er látinn gera það sjálfur.<br />
<br />
Þessi stutta lýsing á meðferð Gyðinga á fanga sínum er hjá þeim Markúsi, Mattheusi og Lúkasi öllum, en skírust og mest hrollvekjandi hér:<br />
<br />
<i>En þeir menn sem gættu Jesú hæddu hann og börðu, huldu andlit hans og sögðu: „þú ert spámaður, segðu hver sló þig“ Og marga aðra svívirðu sögðu þeir við hann. (22. 63)</i><br />
<br />
Maður hugsar um Abu Grahib. Og hvaða trúar þeir voru sem þar fóru sínu fram. Og hve þunga áherslu það samfélag leggur á kristin gildi. Og hvort þeir hafi sofið vel í sunnudagaskólanum á sínum tíma.<br />
<br />
Blálokin eru forvitnilega ólík milli M, M og L. Eftir að Kristur er upp risinn og kominn í samband við lærisveina sína aftur. Hér er Markús:<br />
<br />
<i>Seinna birtist hann þeim ellefu, þegar þeir sátu til borðs, og ávítaði þá fyrir vantrú þeirra og þverúð hjartans, að þeir hefðu ekki trúað þeim er sáu hann upp risinn. Jesús sagði við þá: „Farið út um allan heim, og prédikið fagnaðarerindið öllu mannkyni. Sá sem trúir og skírist, mun hólpinn verða, en sá sem trúir ekki, mun dæmdur verða. En þessi tákn munu fylgja þeim er trúa: Í mínu nafni munu þeir reka út illa anda, tala nýjum tungum, taka upp höggorma og þó að þeir drekki eitthvað banvænt mun þeim ekki verða meint af. Yfir sjúka munu þeir leggja hendur og þeir verða heilir.“</i><br />
<i>Þegar nú Drottinn Jesús hafði talað við þá, var hann upp numinn til himins og settist til hægri handar Guði. Þeir fóru og prédikuðu hvarvetna, en Drottinn var í verki með þeim og staðfesti boðun þeirra með táknum, sem henni fylgdu. (Mark 16. 14–20)</i><br />
<br />
Mattheus:<br />
<br />
<i>En lærisveinarnir ellefu fóru til Galíleu, til fjallsins, sem Jesús hafði stefnt þeim til. Þar sáu þeir hann og veittu honum lotningu. En sumir voru í vafa. Og Jesús gekk til þeirra, talaði við þá og sagði: „Allt vald er mér gefið á himni og jörðu. Farið því og gjörið allar þjóðir að lærisveinum, skírið þá í nafni föður, sonar og heilags anda, og kennið þeim að halda allt það, sem ég hef boðið yður. Sjá, ég er með yður alla daga allt til enda veraldar.“ (Mat 28. 16–20)</i><br />
<br />
Og loks okkar maður, líflæknir postulans, dr. Lúkas<br />
<br />
<i>Þegar hann hafði þetta mælt, sýndi hann þeim hendur sínar og fætur. Enn gátu þeir ekki trúað fyrir fögnuði og undrun. Þá sagði hann við þá: „Hafið þið hér nokkuð til matar?“ þau fengu honum stykki af steiktum fiski og hann tók það og neytti þess frammi fyrir þeim.</i><br />
<i>Og hann sagði við þau: „Meðan ég var enn meðal ykkar sagði ég ykkur: allt sem ritað er um mig í lögmáli Móse, spámönnunum og sálmunum á að rætast.“ Síðan lauk hann upp huga þeirra, að þau skildu ritningarnar. Og hann sagði við þau: „Svo er skrifað, að Kristur eigi að líða og rísa upp frá dauðum á þriðja degi, og að prédika skuli í nafni hans öllum þjóðum iðrun til fyrirgefningar synda og byrja í Jerúsalem. Þér eruð vottar þessa. Ég sendi ykkur andann sem faðir minn hét ykkur en verið kyrrir í borginni, uns þér íklæðist krafti frá hæðum.“ </i><br />
<i>Síðan fór hann með þá út í nánd við Betaníu, hóf upp hendur sínar og blessaði þau. En það varð, meðan hann var að blessa þá, að hann skildist frá þeim og var upp numinn til himins. En þau féllu fram og tilbáðu hann og sneru aftur til Jerúsalem með miklum fögnuði. Og þau voru stöðugt í helgidóminum og lofuðu Guð. (Lúk 24. 40–53)</i><br />
<br />
Það er gaman að þessu með steikta fiskinn hjá Lúkasi. Heyriði ekki fyrir ykkur Jesú segja, eftir fangavist, krossdauða, dvöl í hellinum og þrjá daga í helju: „Hafið þið hér nokkuð til matar?“<br />
<br />
Svo er nú skemmtilegt að hann hókusi í þá ritningarskilning. Markús áréttar einn að þeir sem ekki trúi verði fordæmdir. Já og gefur ofsatrúarfólki undir fótinn með að tala tungum og handleika snáka. Vel gert Mark!<br />
<br />
Áhugavert líka að eina guðspjallið sem talar um að þau (þeir í eldri versjón) eigi að halda kyrru fyrir í Jerúsalem þar til þau „íklæðist krafti frá hæðum“.<br />
<br />
Eru þau þar enn? Eins og skáldið sagði.<br />
<br />
Hjá öllum guðspjallamönnunum er ljóst að erindi Guðs í gegnum umboð Krists og nú lærisveinana er að boða trúna öllum – ekki aðeins Gyðingum. Samt skilst mér að það hafi verið rifist heilmikið um þetta atriði lengi á eftir, og sé jafnvel enn.<br />
<br />
Í ljósi þess hve margt er myrkt, mótsagnakennt og óskýrt í kenningunni þá finnst mér nú óþarfi að gera sér að deiluefni skíran samhljóða vitnisburð eins og þennan.<br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-73676088116417280272015-01-14T22:31:00.000+00:002015-01-14T22:31:02.232+00:00Markúsarguðspjall<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: bold; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Særingamaðurinn</span></div>
<br />
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;"><a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/markus.htm" target="_blank">Textinn</a></span><br />
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;"><a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mark+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a></span><br />
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Mark" target="_blank">Kynning</a></span><br />
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;">Í tónlistarbransanum er stundum talað um „erfiðu aðra plötuna“. Það er snúið að fylgja eftir vel heppnaðri frumraun. Ekki það að Markúsarguðspjall sé eftir sama mann og Mattheusar. Eða hafi verið skrifað á eftir því. Eiginlega bara alls ekki. En kanónan raðar þessu svona. Og Markús er klárlega minnst-ívitnaði guðspjallamaðurinn. Í þessu spjalli er fátt sem er ekki líka annarsstaðar. Fjarvera ýmiss efnis beinir svo athygli að öðrum hlutum.</span><br />
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Hér er nú hafist handa á jafnvel enn brattari hátt en hjá Matthíasi. Ekkert um fæðingu, Maríu eða heilagan anda. Ekkert um flótta til Egyptalands, vitringa eða fjárhirða. </span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Þess í stað byrjum við á hrópandanum í eyðimörkinni. Og svo:</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Svo bar við á þeim dögum, að Jesús kom frá Nasaret í Galíleu. Jóhannes skírði hann í Jórdan. (1, 10)</i></span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Hann viðar að sér lærisveinum með hefðbundnum hætti. Stillir sig reyndar um að segja brandarann um Símon Pétur, en gefur honum viðurnefnið serimóníulaust síðar.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Byrjar svo að predika – og lækna. Og það eru lækningarnar sem ljá orðum hans vigt – það er jafnvel enn skýrara hér en hjá Matthíasi. Sérgreinin er líka skýrari: að flæma út illa anda.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Þeir komu til Kapernaum. Og hvíldardaginn gekk Jesús í samkunduna og kenndi. Menn urðu mjög snortnir af orðum hans því að hann kenndi þeim eins og sá er vald hefur, og ekki eins og fræðimennirnir.</i></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Þar var í samkundu þeirra maður haldinn óhreinum anda. Hann æpti: „Hvað vilt þú oss, Jesús frá Nasaret? Ert þú kominn að tortíma oss? Ég veit, hver þú ert, hinn heilagi Guðs.“ </i></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Jesús hastaði þá á hann og mælti: „Þegi þú, og far út af honum.“</i></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><i>Þá teygði óhreini andinn manninn, rak upp hljóð mikið og fór út af honum. Sló felmtri á alla, og hver spurði annan: „Hvað er þetta? Hann kennir á nýjan hátt. Það er eins og hann búi yfir guðlegum mætti! Hann skipar jafnvel óhreinum öndum og þeir hlýða honum.“ Og orðstír hans barst þegar um alla Galíleu. (1. 21–28)</i></span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Hann býr yfir mætti. Þessi máttur gerir orð hans trúanleg, þó hann „kenni á nýjan hátt“.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Já og svo er þetta svolítið snjöll frásögn í því hvernig hinn illi andi talar gegnum þann andsetna. Smá Exorcist-blær á þessu.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Þessar illraandasögur eru fjölmargar hér. Til dæmis þessi með andabandið Hersingu sem hann flæmir úr hýslinum í nærstadda svínahjörð. (5. 9–13).</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Vafalaust hafa þetta verið villisvín - varla hafa menn haldið svo óhrein dýr óáreittir undir vökulu auga faríseanna.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Já og sjálf María Magdalena var heimili nokkurra slíkra.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Almennt séð: Krafturinn sem kraftaverk eru kennd við sanna að það sem hann kennir er sannleikurinn.</span></div>
<b style="font-weight: normal;"><br /></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Kraftaverkasögur eru auðvitað ekki það sem við utantrúarmenn getum sótt til gagns í þessa bók. Fagurlega orðuð tilmæli um að elska náungann og annað þvíumlíkt er öllu hnýsilegra. Og þau eru hér nokkur. Þar á meðal kærleiksboðorðið. En óneitanlega staldrar maður við þegar Jesús beitir kraftaverkamættinum til ills - eða allavega í hefndarskyni:</span><span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br class="kix-line-break" /></span></div>
<span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br class="kix-line-break" /></span><i><span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Á leiðinni frá Betaníu morguninn eftir kenndi Jesús hungurs. Þá sá hann álengd laufgað fíkjutré og fór að gá hvort hann fyndi nokkuð á því. En þegar hann kom að því fann hann ekkert nema blöð enda var ekki fíknatíð. Jesús sagði þá við tréð: “Enginn neyti framar ávaxtar af þér að eilífu!” (11. 12-14)</span></i><br />
<i><span style="background-color: white; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br class="kix-line-break" /></span></i><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Mannlegur eftir allt saman, gæti einhver sagt. Like father, like son væri líka hægt að segja
Dæmisögur eru hér nokkrar, og margar þeirra voru einnig hjá Mattheusi. Hér er jafnvel skýrara en áður að hann talar í dæmisögum við söfnuðinn en berum orðum við lærisveinana.
<i>Í mörgum slíkum dæmisögum flutti Jesús þeim orðið svo sem þeir gátu numið og án dæmisagna talaði hann ekki til þeirr en fyrir lærisveinum sínum skýrði hann allt þegar þeir voru einir. (4. 33–34)
</i>
Það verður að segjast að myrkar eru sögurnar, og það sem umfram þær er í máli Krists við lærisveinanna snýst nánast eingöngu um hvað muni gerast þegar hann verði svikinn og drepinn. Já og svo eru reyndar nokkrar dæmisögur fyrir þá líka.
Erfitt að skilja af hverju er svona brýnt að vera óljós þegar talað er við pupulinn samt.
Smám saman koma í fókus hinir fjórir tjáningarhættir Krists:</span></span><br />
<ul>
<li><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Fyrir alla: Kraftaverk</span></span></li>
<li><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Við almenning: Dæmisögur</span></span></li>
<li><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Við lærisveina: Spásagnir um nánustu framtíð og efstu daga</span></span></li>
<li><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Við fræðimenn og Farísea: Spælingar</span></span></li>
</ul>
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; white-space: pre-wrap;">Hinar síðastnefndu eru stundum býsna góðar. Þessi er t.d. bæði hjá Mat og Mark:
<i>Þeir koma aftur til jerúsalem og þegar hann var á gangi í helgidóminum koma til hans æðstu prestarnir, fræðimennirnir og öldungarnir og segja við hann: „Með hvaða valdi gerir þu´þetta? Hver gaf þér það vald að þú gerir þetta?“
Jesús sagði við þá: „Ég vil leggja eina spurningu fyrir ykkur. Svarið henni og ég mun segja ykkur með hvaða valdi ég geri þetta. Hver fól Jóhannesi að skíra, var það Guð eða voru það menn? Svarið mér!“
Þeir ráðguðust hver við annan um þetta og sögðu: „Ef við svörum: það var Guð, spyr hann: Hví trúðuð þið honum þá ekki? Eða ættum við að svara: „Það voru menn?“ – Það þorðu þeir ekki fyrir fólkinu því allir töldu að Jóhannes hefði verið sannur spámaður. Þeir svöruðu Jesú: „Við vitum það ekki.“
Jesús sagði við þá: „Ég segi ykkur þá ekki heldur hver fól mér að gera þetta“. (11. 27–33)</i>
Frekar svalt.
Enn er alveg ljóst að heimsendir er í nánd. Hann mun koma „í þessari kynslóð“. Þó hér sé ekkert um liljur vallarins eða hvatning um að taka sér fugla himinsins til fyrirmyndar um fyrirhyggju fyrir sig og sína eru fjölskyldugildi ekki hátt skrifuð hér. Kristur er reyndar alveg afdráttarlaust á móti hjónaskilnuðum, en annars er hann á því að vinnan komi fyrst:
<i>Nú koma móðir Jesú og bræður, standa úti og gera honum orð að koa. Mikill fjöldi sat í kringum hann og var honum sagt „Móðir þín, bræður og systur eru hér úti og spyrja eftir þér“
Jesús svarar þeim „ver er móðir mín og bræður?” Og hann leit á þau er kringum hann sáut og segir: „Hér er móðir mín og bræður mínir. Hver sem gerir vilja Guðs, sá er bróðir minn og móðir.“ (3. 31-35)</i>
Bræðralag allra manna trompar fjölskyldubönd.
Talandi um fjölskyldur – Eitt af því sem Markús fer eilítið ítarlegar í en Mattheus er aðdragandi dauða Jóhannesar skírara. Báðir rekja Jesúsarótta Heródesar til trúar á að hann sé Jóhannes endurborinn. Hvorugur nefnir reyndar Salóme á nafn. Og báðir leggja áherslu á hve tregur Heródes er til að lífláta Jóhannes.
Lokakaflinn er keimlíkur frásögn Mattheusar, að frátöldu því að engum sögum fer af sjálfsmorði Júdasar eða handþvotti Pílatusar. Aftur hangir dauðadómurinn á upploginni ásökun um að Jesús hafi sagst geta rifið og endurbyggt musterið á þremur dögum. Enn er jafn óskiljanlegt í hverju svik Júdasar ættu að vera fólgin. Reyndar er jafnvel enn meira áberandi hér hvað Kristur þráir að fara höldu höfði, en jafn ljóst að það hefur honum gersamlega mistekist.
Mig langar að vita meira um þetta ljúgvitni. Er engin arfsögn um hver þetta gæti hafa verið? Svona eins og að einhverntíman fengu vitringarnir frá Austurlöndum ekki bara tölu heldur nöfn.
Að ógleymdri henni Salóme. Hún er enn bara dóttir Heróídasar, bróðurdóttir Heródesar. Og María Magdalena andsetin - engum sögum hefur enn farið af atvinnu hennar.
Markúsarguðspjall er meiri axjónsaga en Mattheus. Kaldari, en líka mildari. Læknirinn Jesús er í forgrunni og honum er minna í mun að koma fram sem arftaki spámannanna eða ítreka Lögmálið. Sem bókmenntir er hún lakari, ekki eins snjall sögumaður hér á ferð.
Framhald í næsta spjalli.
</span></span><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-23739743011214054802015-01-04T21:45:00.000+00:002015-01-04T21:45:34.120+00:00Mattheusarguðspjall<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: bold; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Heimsendir er í nánd!</span></div>
<b id="docs-internal-guid-4602b389-b6d8-235b-5a3a-20d18c7f59c7" style="font-weight: normal;"><br /></b>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/matteus.htm" target="_blank">Textinn</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Matthew+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-family: Arial; font-size: 15px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Matthew" target="_blank">Kynning</a></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<br /></div>
<div dir="ltr" style="margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Nú kom hún aftur – tilfinningin sem ég fékk við að lesa Fyrstu Mósebók. Þessi kunnugleiki en jafnframt framandleiki. Því hér er margt og mikið sem „allir“ þekkja þó þeir hafi aldrei lesið bókina og hvorki séð myndina né söngleikinn.
</span></span></div>
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Hér er fjallræðan (meira af henni síðar) og flóttinn til Egyptalands. Hér mettar Jesús* mannfjöldann með sjö brauðum og fáeinum fiskum. Hér er borðum víxlaranna velt við. Hér er börnunum leyft að koma til. Og þetta:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><i>Elska skalt þú Drottin, Guð þinn, af öllu hjarta þínu, allri sálu þinni og öllum huga þínum. Þetta er hið æðsta og fremsta boðorð. Annað er hliðstætt þessu: Þú skalt elska náunga þinn eins og sjálfan þig. Á þessum tveimur boðorðum hvílir allt lögmálið og spámennirnir. (22. 37–39)</i></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Nú er ég tiltölulega nýlega búinn að lesa lögmálið og spámennina og það þarf talsvert handafl – mér liggur við að segja kraftaverk – til að leiða það sem þar stendur af þessum skýru og fögru orðum. Enda láta skynsamir fylgismenn Krists þetta duga. Meira að segja óskynsamir fylgismenn hans vitna ekki í rit Gamla Testamentisins nema þá búta þess sem henta málflutningi þeirra.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Reyndar skilst mér á því sem ég hef lesið í kringum Matthías að sá guðspjallamaður sé einna uppteknastur þeirra fjórmenninga við að tengja Jesúm við Gyðingdóm, þjóðina útvöldu og hin fornu helgirit hennar. </span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Samanburður verður að bíða þar til ég hef lesið hina af „the fab four“. Hitt er annað mál að þetta er nokkuð augljóst. Hér predikar gyðinglegur spámaður – rabbíi (hann er kallaður það nokkrum sinnum í bókinni). Hér ræðst mælskur kraftaverkalæknir gegn bæði hinni andlegu (farísear) og veraldlegu (saddúkear) elítu. Og það er alveg skýrt og ljóst að dauði hans er á þeirra vegum.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Tölum aðeins um form og stíl. Þetta er frábærlega skrifuð bók. Formið glæsilegt. Eftir ættartöluinngang sem vafalaust hefur fælt fleiri en unglinginn mig frá því að lesa meira hefst æsileg atburðarás. Getnaður, fæðing, flótti og eftirför. Höfundur Mattheusarguðspjalls er verulega flinkur sögumaður og fer aftur á það flug undir lokin þegar sjónarhornið verður aftur „frásagnarkennt“.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Meginhlutinn – ketið í hamborgaranum – er svo skýrslukennd mynd af því sem söguhetjan – Jesús – segir og gerir. Líka vel skrifuð.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Ef við byrjum á byrjuninni þá vekur strax athygli þegar Mat víkur frá Lúk. Hér er ekkert manntal, engin boð frá Ágústusi, ekkert fjárhús, engir fjárhirðar og reyndar ekkert sem bendir til að hinir ungu foreldrar (móðir og staðgöngufaðir) búi ekki einfaldlega í Betlehem. Eftir flóttann til Egyptalands sest fjölskyldan síðan að í Nasaret, að því er virðist af dramatískri nauðsyn:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><i>Þar setist hann að í borg sem heitir Nasaret en það átti að rætast sem spámennirnir sögðu fyrir um: „Nasarei skal hann kallast“. (2, 23)</i></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Verst að ekkert í spádómunum vísar í Nasaret, hvað þá að þetta tiltekna kvót sé þar að finna, þó Mattheus og þýðendur hans setji það innan gæsalappa.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Eftir að hafa skírst hjá Jóhannesi og ekki látið freistast í eyðimörkinni tekur Jesús að predika. Skilaboðin virðast bæði mjög einföld og fylgja spámannahefðinni:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><i><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Upp frá þessu tekur Jesús að prédika og segja: „Takið sinnaskiptum, himnaríki er í nánd“. (4, 17)</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span></i><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Svo mörg voru þau orð. Kristur virkar stundum eins og einn spámannanna, eða allavega eins og aðeins minna klikkaður sporgöngumaður þeirra. Maður hugsar um frumblúsmennina dularfullu og það sem Led Zeppelin lærði af / fékk lánað hjá þeim, og gerði að aðgengilegri almenningseign.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Jesús byrjar líka að lækna sjúka. Stundum eru þeir sem læknaðir eru beðnir að halda því fyrir sig. Það fer nú svona og svona. Og ef maður er illa innrættur finnst manni nokkuð ljóst að það eru kraftaverkin sem hafa aðdráttaraflið og mannfjöldinn láti sig meira hafa ræðuhöldin til að eiga þess kost að fá bót meina sinna:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><i>„Jesús fór nú um alla Galíleu, kenndi í samkundum þeirra, predikaði fagnaðarerindið um ríkið og læknaði hver kyns sjúkdóm og veikindi meðal fólksins. Orðstír hans barst um allt Sýrland og menn færðu til hans alla sem þjáðust af ýmsum sjúkdómum og kvölum … og hann læknaði þá.“ (4, 23–24)</i></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Ekki það að það sé neitt upp á retóríkina að kvarta. En óneitanlega er kenningin hörð. Meginþemað er þetta ofangreinda um að himnaríki sé í nánd og öllu skipti að vera í góðu sambandi við Guð. Til þess má kosta öllu: fjölskyldu (vertu ekki að hafa fyrir því að grafa foreldrana, 8, 21-22, 10, 37-39), veraldlegri fyrirhyggju (hyggið að liljum vallarins, 6, 25-29), útlimum jafnvel (18, 8-9)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">En nú erum við komin framúr okkur. Framhjá sjálfri Fjallræðunni. Sem er mun fyrr á dagskrá en ég hafði ímyndað mér – og það er ekki þar sem Jesús mettar mannfjöldann eins og ég hélt. Hann gerir það reyndar tvisvar í Mattheusarguðspjalli, fyrst með fimm brauðum og tveimur fiskum (14, 15-21) og síðan sjö fiskum og fáeinum smáfiskum (15 35-38). Bitamunur en ekki fjár.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Annað sem ég hafði ekki áttað mig á um Fjallræðuna: hún er <b>prívatræða </b>yfir lærisveinunum einum:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><i>Þegar Jesús sá mannfjöldann gekk hann upp á fjallið. Þar settist hann og lærisveinar hans komu til hans. Þá hóf hann að kenna <b>þeim </b>og sagði: (5, 1–2)</i></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Svolítið eins og hann sé að flýja múginn. Það er ekki fyrr en hann stígur niður af fjallinu aftur sem aftur sem talað er um að mannfjöldi fylgi honum (8, 1).</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">En hvað er hann þá að kenna lærisveinum sínum á fjallinu? </span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Þarna eru auðvitað sæluboðin og faðirvorið og ýmislegt annað af kjarnaskilaboðum kristninnar og fegurstu textabrotum vestrænnar menningar. Þau eru reyndar víða í bókinni.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">En Kristur fer líka yfir boðorðin tíu (sum þeirra) á ansi áhugaverðan hátt. Stundum þannig að hann vilji ganga lengra - stundum skemur. Förum aðeins yfir þetta:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><b>Þú skalt ekki morð fremja</b></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Gengur ekki nógu langt. Þeir sem reiðast eða hrakyrðir bróður sinn fer til helvítis. (5, 21-26)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><b>Þú skalt ekki drýgja hór</b></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Gengur ekki nógu langt. Þeir sem girnast konu, eða skilja við konu án þess að það sé vegna hórdómsbrots hennar, eru hórsekir. (5, 27-32)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><b>Þú skalt ekki sverja rangan eið</b></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Gengur alls ekki nógu langt. Þú skalt ekki vinna eið. Punktur. (5, 33-37)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><b>Auga fyrir auga</b></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Er afnumið. Bjóðið hina kinnina. (5, 38-39)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><b>Elskið náungann en hatið óvinina</b></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Er rangt. Elskið óvini yðar. „Þannig sýnið þér að þér eruð börn föður yðar á himnum er lætur sól sína renna upp yfir hinum vonda sem góða og rigna yfir réttláta sem rangláta“ (5, 43-45)</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Fallega sagt. Mig minnir reyndar að faðir okkar á himnum falli sjálfur ítrekað á þessu prófi á árum áður.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Almennt ítrekar Jesús að lögmálið - þ.e. Mósebækur - séu enn í fullu gildi. Hann er ákaflega spámannlegur á köflum - þ.e. minnir á dómsdagsþusara Gamla testamentisins. Skýrari samt og öllu mildari. Oftast.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Í bókinni er líka slatti af dæmisögum. Þeim virðist ætlað að skýra á hulinn hátt eðli himnaríkis og skilyrði fyrir aðgangi að því. Hefjast á orðunum „Líkt er um himnaríki og…“</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Það verður að viðurkennast að þessar sögur eru nú oftast ekki til mikils skilningsauka. Frekar að þær séu til að réttlæta og sannfæra. Tökum söguna um vinnumennina í víngarðinum í 20. kafla. Þar greiðir víngarðseigandinn öllum verkamönnunum jafnmikil laun, óháð framlagi, við talsverða óánægju þeirra sem mest hafa lagt til verksins. Þetta er ágæt saga, en það hefði alveg eins verið hægt að segja: „Sko, það þýðir ekkert að vera fúll yfir að hafa eytt ævinni í dygðugt en leiðinlegt líf - Guð er góður og miskunnsamur, og því vís með að náða allskyns nautnabelgi og skúrka á síðustu stundu. Hann ræður, ok?“</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Svo eru aðrar hreinlega óhugnanlegar í Gamlatestamenntislegri grimmd sinni. Ekki síst brúðkaupsveislan blóðidrifna í 22. kafla.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Um lokakaflann - handtöku og krossfestingu Jesú - hef ég aðeins tvennt að segja að sinni:</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">1</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Ég skil ekki í hverju svik Júdasar felast. Að bera kennsl á Jesúm? Víðfrægan/illræmdan predikara og kraftaverkalækni með þúsundir fylgismanna sem nokkrum dögum/vikum áður stóð í þrasi við fulltrúa elítunnar og velti við borðum í musterinu? Vissu ekki allir hver þetta var? Á hinn bóginn bera tveir nafnlausir menn vitni gegn honum fyrir Kaífasi og segja hann hafa sagst geta rifið musterið og endurreist á þremur dögum (26, 61) Það dugði til sakfellingar. Þetta man ég ekki eftir að hafa séð eða heyrt áður. Það væri fróðlegt að vita deili á þessum drullusokkum.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">2</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Eins og sagt er frá málum hér er yfirstétt Gyðinga einni um að kenna hvernig fór. Hún notar miskunarlaust og vélgengt framkvæmdavald Rómverja til að koma fyrir kattarnef manni sem henni stóð stuggur af. Múgurinn kallar blóð hans yfir sig. Ekkert sýnilegt svigúm til að túlka það neitt, svo ég fái séð.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">Kröftug bók. Full af fögrum lífsreglum, ströngum kröfum, skrítnum sögum, kraftaverkum og heimsendaspám. Hlakka til að lesa þá næstu og hefja samanburð.</span></span><br />
<span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial;"><span style="line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">* Nafnið beygist <a href="http://bin.arnastofnun.is/leit/?q=Jes%C3%BAs" target="_blank">svona</a>.</span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 15px; line-height: 17.25px; white-space: pre-wrap;">
</span></span><br />
<br />
<br />Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-19959284407463411662015-01-01T17:08:00.003+00:002015-01-01T17:08:30.323+00:00Inngangur að nýjatestamentislestriNú hefst lokahluti Biblíulesturs og ritgerðasmíða um hann. Nýja testamentið. Guðspjöllin, Postulasagan, margt bréfið og Opinberunarbókin. Til grundvallar verður nýjasta útgáfan/þýðingin en ég er að hugsa um að lesa líka part og part í þýðingu Odds Gottskálkssonar. Eins og áður mun ég svo snuðra í erlendum þýðingum ef ég hnýt um eitthvað sem mér finnst málum blandið.<br />
<br />
Það verður að viðurkennast: Glímuskjálftinn þegar ég hefst handa við þennan endasprett er bæði meiri og annars eðlis en þegar bókin var opnuð á fyrstu Mósebók.<br />
<br />
Því ef þér hefur tekist að afhelga þessa sögu með öllu þá ertu komin(n) lengra út á vantrúarísinn en ég treysti mér, eða kæri mig um. Er ég þó ekki í Þjóðkirkjunni, hvað þá öðrum söfnuðum, og lít ekki á mig sem kristinn.<br />
<br />
En samt.<br />
<br />
Nýja testamentið er í mínum huga „heilagt“ á einhvern hátt sem það gamla er ekki. Reyndar voru öflugar hreyfingar í frumkristni á því að varpa helgiritum Gyðinga alfarið fyrir róða og láta fagnaðarerindin og pistla Páls og félaga nægja. Þær töpuðu.<br />
<br />
Allavega líður mér þannig að það skipti meira máli að nálgast þessi rit með meiri, tjah, kurteisi/nærfærni, en hinar minna þekktu og á köflum súrrealískt hrottalegu bækur GT. Kallið mig pempíu, hræsnara, rasista jafnvel. Svona líður mér. Finnst sjálfsagt að fara úr skónum áður en gengið er hér inn.<br />
<br />
Hitt er annað mál: Ég mun alveg örugglega ekki stilla mig um að skrifa um skrítna staði, sjaldséða kafla, veika bletti, kristilega blygðunarbletti ef svo má segja. Skárra væri það nú. Ég mun líka dást að því sem fallegt er og vel sagt og gert. Og ekki síst reyna að svipast um eftir því sem víðsýnn trúleysingi, eins og ég vil meina að ég sé, getur sótt til bókarinnar góðu.<br />
<br />
Og hver veit nema ég komi auga á hin kristnu gildi sem svo mjög er hampað sem einstökum verðmætum, og líka dregið í efa að séu nokkuð annað en sjálfsagðir hlutir, heilbrigð skynsemi og góss úr alþýðuspeki og allskyns trúarhugmyndum héðan og þaðan úr tíma og rúmi.<br />
<br />
Já og svo ætla ég að reyna að vera skemmtilegur. Og þokkafullur í þessum sjálfskipaða línudansi.<br />
<br />
Ég segi nú bara eins og annar opinhuga maður, Heimir Schnitzel: Má maður vera með glímuskjálfta?!<br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-33014091794076232642014-06-20T23:13:00.001+00:002014-06-20T23:13:11.819+00:00Bæn Manasse<br />
<h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Sorry seems to be the ... word</span></h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Prayer+of+Manasseh+1&version=CEB" target="_blank">Textinn</a> (á ensku – apókrífu bækurnar eru ekki á netinu á íslensku)</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Prayer_of_Manasseh" target="_blank">Kynning</a></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Síðasta bókin í Gamla testamentinu, séu apókrífubækurnar hafðar með, er þessi bæn. Varla bók, rúmlega blaðsíða. Innihaldslega ekkert sem við höfum ekki séð oft áður.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Sem er viðeigandi. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það má alveg líta á Bæn Manasse sem samantekt efnisins, niðurstöðu þessarar löngu misþroskasögu þjóðar – og ekki síður guðs hennar.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Nafnið Manasse stendur líka á sinn hátt fyrir upphaf og endi sögunnar. Þetta nafn bar einn af sonum Jakobs og þar með einn af ættbálkafeðrunum tólf. Fékk úthlutað stórum skika í norðausturhluta fyrirheitna landsins. Seinna ríkti konungur með þessu nafni yfir suðurríkinu Júda. Bænin er hans, Manasse var einn af þeim sem sneri baki við Guði, rauf sáttmálann en iðraðist og sneri aftur. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Bænin er um það: Guð er máttugur - ég brást honum - ég biðst fyrirgefningar.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Um þetta snýst Gamla testamentið.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Leyfum Manasse Júdakonungi að hafa lokaorðin í yfirferðinni um þetta stórkostlega ritsafn:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Drottinn, almáttugi guð feðra vorra,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Guð Abrahams, Ísaks og Jakobs</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og réttlátra niðja þeirra.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Með boði orðs þíns hlekkjaðir þú hafið, </i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>lokaðir undirdjúpunum og innsiglaðir þau</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>með óttalegu og undursamlegu nafni þínu.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Allt óttast þig</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og skelfur frammi fyrir almætti þínu.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Enginn afber hátign dýrðar þinnar</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og enginn syndari stenst ógn reiði þinnar.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>En náð þín er ómælanleg</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og fyrirheit þín órekjandi.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Því að þú ert Drottinn, Hinn æðsti,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>samúðarríkur, seinn tll reiði</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og mildur á miskunn.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Þegar menn líða fyrir syndir sínar</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>endurmetur þú viðhorf þitt.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Þú, Drottinn, hefur af gnægð mildi þinnar og gæsku</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>heitið þeim sem brotið hafa gegn þér</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>að þeir megi iðrast og fyrirgefningu hljóta.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Þú hefur afráðið af mikilli miskunn</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>að syndarar megi iðrast og hljóta hjálpræði.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Vissulega krafðist þú, sem ert Guð réttlátra,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>ekki iðrunar af hinum réttlátu,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>af Abraham, Ísak og Jakobi</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>sem syndguðu aldrei gegn þér.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>En af mér krefst þú afturhvarfs</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>því að syndari er ég.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Syndir mínar eru fleiri en sandkorn á sjávarströnd.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Brot mín gegn lögmálinu, Drottinn, verða ekki talin,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>þau eru óteljandi.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég er ekki þess verður að hefja upp augu</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og horfa til himins</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>sakir alls ranglætis míns.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég er þjakaður af þungum járnfjötrum</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>svo að ég má eigi höfuð hefja sakir synda minna.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ekkert léttir þeim af mér</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>því ég egndi þig til reiði</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>er ég gerði það sem illt er í augum þínum.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég reisti viðurstyggileg skurðgoð</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og fjölgaði þeim stórum.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Nú beygi ég kné hjartans</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og bið þig að auðsýna mér miskunn þína.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég hef syndgað, Drottinn, syndgað</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og viðurkenni það sem ég hef af mér brotið.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég ákalla og bið þig:</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>fyrirgef mér, Drottinn fyrirgef,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>lát mig eigi glatast vegna afbrota minna.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Minnstu ekki synda minna</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og ver mér eigi að eilífu reiður.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Dæm mig ekki niður í undirdjúp jarðar</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>því að þú, Guð, ert Guð þeirra sem iðrast.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Þá munt þú sýna á mér alla gæsku þína</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>er þú bjargar mér af mikilli miskunn</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>þótt ég sé óverðugur.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég mun sífellt lofa þig svo lengi sem ég lifi,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>allir herskarar himna syngja þér lof,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>þín er dýrðin að eilífu. Amen.</i></span><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-63720019695892179332014-06-20T23:09:00.001+00:002014-06-20T23:09:14.297+00:00Önnur Makkabeabók<h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">More is More</span></h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=2+Maccabees+1&version=RSVCE" target="_blank">Textinn</a> (á ensku – apókrífu ritin eru ekki á íslensku á netinu)</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/2_Maccabees" target="_blank">Kynning</a></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Hún er kölluð „Önnur Makkabeabók,“ ekki „Seinni“, þó aðeins tvær séu hafðar með hér. Það stafar af því að M3 og M4 eru til en eru svo apókrífar að þeim er nánast allsstaðar útskúfað úr kanónunni. Hér er lesanda frjálst að mynda hugrenningatengsl við Police Academy. Eða Highlander jafnvel. Að sjálfsögðu á eigin ábyrgð.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Eða kannski frekar við Saw-seríuna, því hér eru pyntingar og hrottaskapur í talsvert meiri forgrunni en í öðrum bókum Biblíunnar. Það er enn meira áberandi fyrir þá sök að hér er sögð nokkurnvegin sama saga og í fyrri hluta M1, af ofsóknum gegn Gyðingum á vegum Antíokkusar IV og uppreisn Júdasar Makkabeusar.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Stíllinn og frásagnarhátturinn er jafnvel enn „nútímalegri“ en í M1. Þetta er lipur og auðlesinn texti, en stærsta breytingin er samt sú hvað höfundur veifar gildisdómavopninu oft og mikið. Talar um „mannhunda“, „hrakmenni“ og fleira skrautlegt þegar þarf að mála óvini sterkum litum.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Það er heldur ekkert dregið úr þegar kemur að lýsingum á framferði þeirra. Það fer frá því að vera all-sakleysislegt frá okkur séð, eins og þegar hellenskt þenkjandi æðstiprestur:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /><i>… reyndist óðfús að reisa íþróttamannvirki undir sjálfri háborginni og fylkti um sig göfugustu æskumönnum, <b>en þeim leyfðist nú að bera hatta</b> … (4. 12)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />yfir í grimmilegar kúgunar- og niðurlægingaraðgerðir á vegum Antíokkusar:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /><i>Einna virtastur af fræðimönnunum var Eleasar. Hann var aldraður maður maður og sviphreinn. Hann var þvingaður til að opna munninn og <b>svínakjöti troðið upp í hann</b>. (6. 18)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Hámarki ná svo þessar lýsingar í löngum kafla þar sem sjö bræður eru pyntaðir til dauða fyrir framan móður sína til að reyna að fá þau til að neyta hins forboðna svínakjöts. Öll sýna þau mikla trúfesti. Hér mælir móðirin til sonanna: </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Ég veit ekki hvernig þið urðuð til í lífi mínu. Ekki var það ég sem gaf ykkur líf og anda og ekki kom ég skipan á frumefnin sem þið eruð úr. Það er skapari heimsins sem mótar manninn þegar hann verður til og ákvarðar tilurð allra hluta. Þess vegna mun hann í miskunn sinni gefa ykkur anda og líf að nýju fyrir það að fórna ykkur fyrir lögmál sitt. (7. 22–23)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Lýsingarnar á dauða drengjanna eru ekki falleg lesning. En trúarbragðanördinn hnýtur um að hér er talað um framhaldslíf, sem almennt er ekki á dagskrá í Gamla testamenntinu. Það lætur einnig á sér kræla í orðum sögumanns um framferði Júdasar eftir eina orrustuna þegar hann lætur:</span><br />
<br />
<i>... alla sína menn skjóta saman. Urðu það tvö þúsund drökmur silfurs sem Júdas sendi til Jerúsalem til að kosta syndafórn. Þetta gerði hann vel og skynsamlega því að hann hafði upprisuna í huga. Ef hann hefði eigi vænst þess að hinir föllnu risu upp hefði það verið óþarfi og heimska að biðja fyrir látnum. Auk þess leit hann svo á að dýrleg umbun biði þeirra sem sofna í trú. Heilög og fróm hugsun er það. Þess vegna lét hann færa sáttarfórn fyrir hina látnu til að þeir leystust frá syndum sínum. (12. 43–45)</i><br />
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það er eftir þessa skelfingu með drengina sem uppreisn Júdasar Makkabeusar hefst fyrir alvöru. Atburðarásin er ekki mikið frábrugðin þeirri í M1, en lýsingarnar eru litríkari og Guð er óneitanlega sýnilegri. Hér birtist dularfullur riddari á hvítum hesti í fylkingarbrjósti hersins þegar minnst varir (11. 8). Veikindin sem draga Antíokkus IV til dauða eru líka mun skýrar skrifuð á reikning Drottins. Og lýst af umtalsvert meiri meinfýsni:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /><i>Dómur himinsins var sannarlega með í þeirri för. Konungur sagði nefnilega í drambi sínu: „Ég skal gera Jerúsalem að fjöldagröf Gyðinga um leið og ég kem þangað.“ En Guð Ísraels, sem er alskyggn Drottinn, laust hann ósýnilegri og ólæknandi meinsemd. Hafði konungur vart sleppt þessum orðum þegar hann gat tæpast af sér borið fyrir iðrakvölum og innantökum. … Þótt hann væri enn á lífi skriðu ormar úr augum hins óguðlega og holdið leystist af honum með mikilli þjáningu og kvöl. Fnykurinn sem lagði af rotnandi holdi hans varð hernum óbærilegur. Litlu fyrr hafði hann talið sig geta náð til stjarna himinsins. Nú gat enginn borið hann vegna daunsins sem af honum lagði. (9. 4–10)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Don’t mess with da God!</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Gróteskar lýsingar eru ófáar. Hér er hetjudauði öldungsins Rasís:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /><i>… þar sem hersveitin var að ryðjast inn um dyrnar stökk hann óttalaus upp á virkismúrinn og varpaði sér djarfur ofan á mannfjöldann fyrir neðan … stóð hann upp og hljóp í gegnum mannþyrpinguna, þótt blóðið rynni í lækjum og sárin væru mikil, og nam staðar uppi á þverhníptum hamri. Þo að honum væri næstum blætt út dró hann sjálfur innyflin út, tvíhenti þau og varpaði þeim á mannfjöldann. Ákallaði hann Drottinn lífs og anda og bað hann að gefa sér það að nýju sem hann nú missti. Með þessum hætti lét hann lífið. (14. 43–46)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Bókinni lýkur með sigri Júdasar og borgina helgu í höndum Gyðinga. </span><br />
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Þetta er að mörgu leyti dæmigerður „sequel“. Meira ofbeldi, hástemmdari tónn, en innihaldið a.m.k. ekki meira en í fyrirrennaranum.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br />Vel þess virði samt fyrir unnendur hasars.</span><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-50098050142289652622014-06-18T19:32:00.000+00:002014-06-18T19:32:28.952+00:00Fyrsta Makkabeabók<br />
<h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Sjálfshjálparbók handa hræddri þjóð</span></h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=1+Maccabees+1&version=RSVCE" target="_blank">Textinn</a> (á ensku – apókrífu ritin eru ekki á íslensku á netinu)</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/1_Maccabees" target="_blank">Kynning</a></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Í þessari sögubók segir frá sjálfstæðis- og sjálfsmyndarbaráttu Gyðinga í selevkídaríkinu, sem varð til þegar heimsveldi Alexanders mikla liðaðist í sundur að honum látnum.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Þetta er kunnuglegur þráður sem hér er spunninn. Gyðingar í stríði við nágranna sína og stórveldi sem ráða þeim í raun. En ekki síður við undanvillinga úr eigin röðum. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Eins og áður lyktar flestum bardaganna með frækilegum sigrum hinna útvöldu, enda heitið á heillakarlinn í himninum. Hvort sem það er Júdas Makkabeus eða bræður hans Jóhannes og Símon sem stýra liðinu, oftast gegn ofurefli heiðingja.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Ýmislegt hefur þó breyst í heiminum frá því fyrstu stríðin voru háð, svona 1400 f.kr, þangað til Júdas Makkabeus fær Guð með sér í lið til að stöðva menningarlega kúgun Selevkídakóngsins Antíokkusar fjórða á annarri öld f. kr.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Hér er til að mynda talað mikið um stríðsvélar, umsátursturna og allskyns stórvirk tól sem bronsaldarmenn réðu ekki við. Og í einni af lykilorrustunum koma fílar í fyrsta sinn við sögu í biblísku stríði. Svalt.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það sem setur allt í bál og brand er síðan eithvert nútímalegasta deiluefni sem um getur.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Þetta var nefnilega ekki síst fjölmenningarstríð.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Þó Selevkídaveldið væri víðfeðmt var rótarstaða menningarinnar hellensk. Þannig voru grísk áhrif sífellt að verða meira áberandi og aðþrengjandi fyrir þá sem vildu lifa gyðinglegu lífi.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Margir Ísraelar höfðu ekkert við þetta að athuga, jafnvel ekki að spóka sig naktir í nýbyggðum íþróttamannvirkjum að hellenskum hætti. Verst hvað sáttmálinn við Guð var’ sýnilegur við svoleiðis kringumstæður:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i>Byggðu þeir íþróttaleikvang í Jerúsalem að heiðinni fyrirmynd, <b>létu gera sér forhúð</b> og gerðust fráhverfir sáttmálanum heilaga. (1.14–15)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Já, blessaður rasisminn getur verið driffjöður í fegrunarlækningum. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það sauð samt ekki upp úr fyrr en Antíokkus IV rændi musterið, setti setulið í Jerúsalem og bannaði trú, rit og siði Gyðinga, sem og allra annarra. Allir skyldu semja sig að sið hinna ríkjandi. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það er aldrei gott plan.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Hinn rétttrúaði Mattatias og hans fólk hefur andóf, í fyrstu aðallega gegn undanvillingum í eigin röðum, drepa þá sem tilbiðja aðra guði, umskera drengi sem þeir klófesta. En sonur hans, Júdas Makkabeus, tekur upp keflið og uppreisnin hefst fyrir alvöru. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Allt eru þetta augljóslega hryðjuverkamenn.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það er svo sem óþarfi að reka gang mála í þessum stríðum í smáatriðum. Þau eru æsileg og frækileg og skelfileg og ógeðsleg eins og öll stríð. Orustur og umsátur, borgir brenndar og rændar af miklu kappi. Auk þess er flækjan á köflum allflókin, enda eru samhliða þessu í gangi allskyns skærur milli Selevkída og Ptólemaja (egypta), fyrir utan öll innanflokksátökin. Og svo er kominn nýr krakki í bekkinn:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i>Orðstír Rómverja barst Júdasi til eyrna. Var mikill herstyrkur þeirra rómaður og af því látið hve góðgjarnir þeir væru öllum bandamönnum sínum, þeir veittu sérhverjum nauðleitarmanni vináttu sína ... (8. 1)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það er nefnilega það. Júdas og félagar ákveða að gera samkomulag við þessa spennandi og góðgjörnu nýliða, og reyndar Spartverja líka. Og merkilegt nokk þá eru bæði þessi veldi meira en til í að vera vinir þessarar sérvitru smáþjóðar. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Svona svara Rómverjar t.d. sendimanni Makkabea:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i>Vel vegni Rómverjum og þjóð Gyðinga til sjós og lands um aldur og ævi. Sverð og óvinir séu þeim fjarri. En beri ófrið fyrr að höndum Rómar eða einhvers bandamanns Rómverja ...einhversstaðar í ríki þeirra þá skal þjóð Gyðinga veita afdráttarlausan stuðning eftir því sem aðstæður krefja. ... Hið sama skal gilda ef ófrið ber fyrr að höndum þjóðar Gyðinga ... (8. 23–27)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">En það eru ekki bara fjarlæg stórveldi sem vilja vera í bandalagi með okkar mönnum. Hinar stríðandi fylkingar í glímunni um eftirhreytur Alexandersveldisins eru líka æstar í að hafa þá í sínu liði. Stór hluti bókarinnar eru hinar ýmsu vinabeiðnir og svör við þeim. Hér er t.d. bréf til Jónatans frá Alexander, sonar hins hataða Antíokkusar IV:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i>„Vér höfum frétt að þú sért hinn mesti kappi og og þess verður að vera vinur vor. Vér höfum því í dag skipað þig æðsta prest þjóðar þinnar og veitt þér að kallast vinur konungs. Ætlum vér þér að annast málefni vor og varðveita vináttu vora.“</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i><br /></i></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><i>Einnig sendi hann Jónatan purpuraskikkju og gullkórónu. (10. 19–20)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Það er eins og Gyðingar hafi verið í einhverskonar lykilstöðu eftir frækilega sigra Júdasar M. Stríðsherrar beggja vegna allra víglína vilja vera vinir þeirra, bjóða þeim allskyns fríðindi, frelsi til sinnar sérvisku, skattfrelsi, jú neim it. Margt af þessu er reyndar svikið jafnharðan, en þó ekki loforð Rómar og Spörtu sem aldrei reynir reyndar á.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Bókinni lýkur snögglega á því að valdafíkinn Gyðingur drepur Símon og tvo sona hans, í tilraun til að hrifsa völdin í sínar hendur. Hin útvalda þjóð heldur áfram að vera eins og sjúk fjölskylda: sameinuð út á við en sjálfri sér sundurþykk.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: Times, 'Times New Roman', serif;">Í gegnum þetta hegða Gyðingarnir sér eins og dæmigerð smáþjóð með ofvaxna trú á mikilvægi sitt. Þeir veita ýmsum, en er auðvitað fyrst og fremst umhugað að halda sinni menningu lifandi - sem reynslan kennir þeim að er ævinlega og alltaf tvísýnt um, þrátt fyrir hina himnesku forgjöf.</span><br />
<br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-64660589958804030262014-05-24T08:05:00.003+00:002014-05-24T08:05:56.561+00:00Síraksbók<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><b>Ekki gera hitt og ekki þetta</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Sirach+1&version=RSVCE">Textinn</a> (á ensku – apókrífuritin eru ekki á netinu á íslensku)</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Sirach">Kynning</a></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Eins og ég hef áður sagt er lögð á það höfuðáhersla í svokölluðum „spekiritum“ að lofsyngja nefnda speki. Hún er hin æðstu gæði, upphaf og endir alls og það sem mest má prýða einn mann. Gott ef hún er ekki sjálft „logosið“ sem var í upphafi hjá Guði – og var Guð.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Í Síraksbók er haldið áfram á þessari braut. En að auki er boðið upp á vænan skammt af raunverulegri speki saman við söluræður um mikilvægi hennar.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og vandast þá málið.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Ekki það að það eru alveg gagnleg og skynsamlegt hollráð í spakmælasafni Jesús Sírakssonar (eins og heimildarmaðurinn er kallaður). Mörg þeirra eiga sér skýrar rætur í boðorðunum. Ekki ljúga, ekki stela, ekki girnast, vertu prúður við pabba og mömmu (já prúðUR - þessu er alfarið bein til karlmanna).</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og svo slatti af algerlega almennum mannasiðaráðum. Um hógværð, orðheldni, þagmælsku. Um að varast geip og mont.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og svo að vera duglegur að berja þrælana sína og börnin. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Já og vera hræddur við konur. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og ríkt fólk. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og ókunnuga.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Sæmilega siðað fólk getur auðveldlega sigtað góðu ráðin frá hinum „ógeðslegu“. En spurningin vaknar, eins og svo oft í lestri á þessum textum: hvaðan kemur manni viskan til að velja það gagnlega umfram hið glórulausa? Ekki er hægt að sækja þá „speki“ í textana sjálfa, svo mikið er víst.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það er erfitt að samþykkja að þessi hversdagslegu og heimóttarlegu hollráð um hvernig þú getir varðveitt og eflt (en þó aðallega varðveitt) orðspor þitt í heimi fullum af svindlurum, hræsnurum og illmennum, séu þessi djúpa viska sem hamrað er á að sé hin umrædda „speki“.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og það er eitt skírt þema í þessum textum að umbun Guðs fyrir rétta breytni birtist alls ekki í veraldlegri velgengni – öðru nær liggur manni við að segja stundum. Svo mjög er hamrað á því hvað hinir ríku og voldugu er vondir og varasamir.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Mannskilningur Síraksbókar er vægast sagt dapurlegur. Samfélagið sem hér er lýst </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"> fyrirgefur ekki yfirsjónir. Eða það finnst höfundinum allavega. Hvaðan ætli það – og hann – hafi þá speki …?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það er auðvitað skemmtilegt að rekast á skýrar hliðstæður við hin hundheiðnum hávamál:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Margt veit sá maður er víða fór,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>viturlegar eru reynds manns rætur.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Lítið veit sá er reyndi fátt,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>víðförull maður safnar hyggindum.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Fjölmargt sá ég á ferðum mínum,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>ég veit fleira en ég greini frá. (34. 9–12)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og ráðleggingarnar eru þannig séð ekkert glórulausar (allavega ekki allar). En maður sér t.d. enduróm af þeim í einni frægustu/illræmdustu hollráðaþulu heimsbókmenntanna, þar sem realpólitíkusinn siðlausi, Pólóníus, sendir son sinn út í heim með <a href="https://www.blogger.com/%E2%80%A8%E2%80%A8https://www.youtube.com/watch?v=SgcdYOljEM0" target="_blank">þetta veganesti</a>.</span><br />
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Vel meint (mögulega), en munum samt að Pólóníus er ekki fyrr búinn að gefa þessi ráð en hann ræður mann til að njósna um son sinn. Hvað heldur hann að hann sé? Guð?</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Þetta fullkomna fólk er svo skrítið ...</span><br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-76809676847877618622014-05-10T12:52:00.000+00:002014-05-10T12:52:40.560+00:00Speki Salómons<br />
<h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Viskustykki</span></h2>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Wisdom+1&version=RSVCE">Textinn</a></span><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Wisdom">Kynning</a><br />
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það verður seint sagt um hin svokölluðu „spekirit” að þar sé útdeilt visku úr troðnum þverpokum. Það er meira verið að lofsyngja hina andlegu spekt og tjá velþóknun Drottins á þeim sem yfir henni búa heldur en að tjá í hverju nákvæmlega spekin er fólgin. Þá sjaldan spekiritahöfundar segja eitthvað spaklegt bendir það yfirleitt til þess að orðið sé nokkurnvegin samheiti við guðhræðslu, réttlæti og lögmálshlýðni.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Að þessu sögðu þá er rétt að geta þess að hin apókrífa „speki Salómons“ er alls ekkert vond eða leiðinleg bók. Hún er t.d. ágætlega skrifuð og örlítið frábrugðin kanónískum bókum í stíl. Sennilega yngri en þær flestar. Svo er hún stutt.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Innihaldið er þó að mestu hefðbundið predikunarstöff. Guðlausir fá orð í eyra, þeir sem ekki er gefin sú spekt að þekkja Guð fá gula og/eða rauða spjaldið og svo er sagan um plágur Egyptalands og flóttann þaðan rifjuð upp enn einu sinni, að þessu sinni með áherslu á þá faróísku flónsku að dýrka pöddur en ekki Drottinn.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Hér eru samt fjögur efnisatriði sem fönguðu athygli mína:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><b>I – Framhaldslíf</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það fer lítið fyrir lífi eftir dauðann í Gamla Testamentinu. Miðað við hvað líf eftir dauðann, umbun og refsing er miðlæg í kristninni og raunar ansi mörgum trúarbrögðum, þá sker gyðingdómur sig rækilega úr. Í þessari bók er hinsvegar varið talsverðu plássi í þetta. Fyrist kemur kafli þar sem framferði hinna guðlausu er lýst og rakið til þess að:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i> Í villu sinni segja þeir með sjálfum sér: </i></span><br />
<i>stutt og dapurlegt er líf vort</i><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og engin lækning finnst á dánardægri</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>né þekkist neinn sem leysir frá helju.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Vér urðum til af hendingu … (2. 1–2)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Eins og stendur hjá Dostojevskí þá dregur þessi ímyndaði guðleysingi þá ályktun að úr því Guð sé ekki til sé allt leyfilegt og hefst þegar handa við að svalla og kúga hina guðhræddu. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Þá er að segja frá afdrifum trúaðra:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>En sálir réttlátra eru í hendi Guðs</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og engin kvöl mun ná til þeirra.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Í augum heimskingjanna eru þeir dánir.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Brottför þeirra er talin ógæfa</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og viðskilnaður þeirra við oss tortíming</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>en þeir eru í friði.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Enda þótt þeim væri refsað að mati manna</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>eiga þeir vissa von um <b>ódauðleika</b>.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i><b>Eftir skammvinna hirting munu þeir njóta mikillar gæsku </b>… (3. 1–5)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Jamm. Ekki bara himnaríki heldur hreinsunareldurinn mættur, eða þannig má skilja þetta. Engin furða þó Speki Salómons sé kanónísk hjá kaþólskum en hulin (oss) evangelískum.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Síðan gengur reyndar bókin lengra en kristileg kenning þegar kemur að viðfangsefnum hinna sælu íbúa himnaríkis: </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Hinn réttláti, sem dáinn er, mun dæma þá óguðlegu sem á lífi eru. Sá sem deyr fyrir aldur fram mun dæma ranglátan öldung. (4. 16)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Fólk þarf sumsé ekki bara að óttast refsivönd Drottins, heldur munu hefnigjarnir safnaðarmeðlimir taka þátt í dómarastörfunum. Úff.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><b>II – Óskilgetnir</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Eftir þennan kafla um fávísi guðlausra og umbun réttlátra kemur nokkuð harkaleg útlistun á stöðu óskilgetinna barna. Þau eru semsagt verri en engin: </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Sæl er óbyrjan sem óflekkuð er</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og aldrei hefur sængað í synd.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Hún mun hljóta umbun þegar Guð vitjar sálnanna.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Sæll er geldingurinn sem eigi hefur framið lögmálsbrot … (3. 13–14)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Og:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i> Ávöxtur heiðarlegrar iðju er lofsverður</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og rótin, sem viskan sprettur af, er óhagganleg.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>En hórbörn munu ekki ná þroska</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og afsprengi legorðsbrota munu afmáð.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>[...]</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Deyi þau fyrir aldur fram eiga þau enga von</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>og enga huggun á skapadægri. (3. 15–18)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Þetta þykir manni nú nokkuð hörð kenning. Vafalaust sett fram til að hafa hemil á hinum fullorðnu, en bitnar nú engu að síður á blessuðum börnunum, sem verða einhverskonar gíslar Guðs til að hafa stjórn á greddu lýðsins. Ljótt.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><b>III – Vísindi</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Speki er loðið hugtak eins og fram hefur komið. Hún rennur áreynslulaust saman við nánast öll önnur mikilvæg og jákvæð hugtök, og missir þá sinn sérstaka karakter og merkingu. Hér er hinsvegar kafli þar sem talið er upp hvað Guð hefur gefið höfundi í formi speki: </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Í hendi hans erum vér og orð vor,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>allt vort vit og verkleg mennt.</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Sjálfur gaf hann mér óbrigðula þekkingu á öllu,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>að þekkja byggingu heims og orku frumefnanna,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>upphaf, endi og miðju tíðanna,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>breytingu sólargangs og árstíðaskipti,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>hringrás ársins og stöðu stjarna,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>lífsháttu dýranna og æði villidýra,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>kraft andanna og hugsanir manna,</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>tegundir jurtanna og undramátt róta. (7. 16–20)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Svei mér ef þetta er ekki ca. námsskrá Náttúrufræðibrautar í MA frá því í gamla daga. Fyrir utan reyndar þýsku. Guð er semsagt ekki bara vitur, hann er líka góður.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Svo verður þessi fallegi samsláttur: </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i>Spekin, sem allt hefur skapað, kenndi mér það (7. 22)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Hér er spekin ekki gjöf Guðs, heldur sjálf Guð. Allt rennur saman „í eina undursamlega heild“ eins og skáldið sagði.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><b>IV – Skaparinn</b></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"> Framtíðarhorfur hinna trúlausu eru ekki bjartar samkvæmt þessari bók. Það er því ekki að undra þó höfundur reyni að sýna þeim fram á villur þeirra vega. Hann reynir líka að skilja og greina hvað valdi því að fólk fari svona gróflega mannavillt að tilbiðja dýr, náttúrufyrirbæri og heimatilbúin skúrgoð, í stað Guðs sjálfs. Þar setur hann snyrtilega fram hin frægu „hönnunarrök“ (argument from design) fyrir tilvist Guðs:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><i> Afglapar voru allir í eðli sínu sem þekktu ekki Guð og gátu ekki getið sér til um þann sem er, af fegurð þess sem augun litu, né fengu hugboð um meistarann af verkum hans. Þeir töldu eldinn, vindinn, kvikt loftið, stjarnhvelfinguna, beljandi hafið eða ljósbera himins vera guðina sem stýra heimi. Fyrst þeir hrifust svo af fegurð þessa að þeir álitu það guði, þá ættu þeir að skilja hve miklu fremri þessum fyrirbærum sé er sem ríkir yfir þeim. [...] Fyrst þeim tókst að ná svo langt í þekkingu að þá gat rennt í grun í eilífðina, hvers vegna fundu þeir ekki fyrr Drottinn alls þessa? (13. 1–9)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Þetta sannfærir auðvitað engan, en það er áhugavert að velta fyrir sér að röksemdir fyrir tilvist Guðs hafa fyrst og fremst slagkraft gagnvart þeim sem samþykkir að það sé til einhver guð eða guðdómur. Ef þú ert tilbúin(n) að hugsa um mikilfengleik náttúrunnar sem yfirnáttúrulegan er hægt að vísa þér á höfundinn. Ef þér dugar að elska fyrirbærin fyrir fegurð og stórfengleik þeirra sjálfra bíta hönnunarrökin ekki. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="font-family: inherit;">Það er nú mín speki.</span><br />
<div>
<br /></div>
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-64646527151112950392014-03-06T10:54:00.002+00:002014-03-08T08:57:01.885+00:00Júdítarbók<b>Höfuðlaus her</b><br />
<br />
<a href="http://quod.lib.umich.edu/cgi/r/rsv/rsv-idx?type=DIV1&byte=3825845">Textinn</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Judith">Kynning</a><br />
<br />
Eftir lestur Tóbítsbókar og svo Júdítar- rennur fyrst almennilega upp fyrir manni hvað sú fyrrnefnda er sérstök í samhengi Biblíunnar. Í Júdítarbók snúa helstu stílgallar frásagnarbókanna aftur með fullum þunga. Orðmargar og smásmyglislegar upptalningar, nákvæmni (ef það er rétta orðið) um smáatriði sem snerta ekki meginefnið nema lauslega.<br />
<br />
Tökum dæmi. Í upphafi bókarinnar er talað um að Nebúkadnesar sé keisari yfir Assýríuveldinu (ég veit, meira um það síðar) og á sama tíma ríki Arpaksad yfir Medaveldinu. Svo kemur:<br />
<br />
<i>Hann reisti múr af höggnum steini umhverfis Ekbatana. [so far so good, innskot mitt] Steinarnir voru þriggja álna breiðir og sex álna langir. Hann hafði múrinn sjötíu álna háan og fimmtíu álna breiðan. Við borgarhliðin reisti hann hundrað álna háa turna sem voru sextíu álna breiðir neðst. Hliðin hafði hann sjötíu álna hjá og fjörutíu álnir á breidd. Herir hans gátu farið um þau til bardaga búnir og með fylktu fótgönguliði. (1. 2–4)</i><br />
<br />
Þetta væri auðvitað allt gott að vita ef ekki fyrir það að áður en fyrsta kapítula er lokið hefur Nebúkadnesar sópað þessari borg í burtu og sagan eiginlega ekki byrjuð. En hva, það er hverjum manni hollt að vita hlutföllin í fallinni borg. Vei, vei!<br />
<br />
Hinum létta og mjúka stíl Tóbítsbókar er sem sagt ekki til að dreifa hér.<br />
<br />
Þar fyrir utan er Júdítarbók spennandi og krassandi. Og jú, hún hefur eitt frásagnarelement sem er fáséð í þessum textum: Sögusviðið flakkar milli góðu gæjanna (Gyðinga í borginni Betúlúu) og innrásarhersins sem Hólófernes fer fyrir og situr um borgina þegar Júdít, hin fagra og guðhrædda (en að öðru leyti allsendis óhrædda) ekkja, grípur til sinna ráða.<br />
<br />
Þetta er allt spennandi, og aðalpersónan glæsileg í alla staði. En áhugafólk um trúverðugleika (þ.e. þeir sem líta á Biblíuna sem sannleiksuppsprettu) gæti lent í smá þrautum með tíma- og aðra sagnfræðióreiðu:<br />
<br />
<ul>
<li>Hér er Nebúkadnesar (Babýlóníukeisari á 6. öld f. kr) sagður stjórna Assýríuríki frá Níneve (7. öld f. kr). </li>
<li>Svo virðist sem staða mála í Júdeu sé eins og eftir heimkomu og musterisendurreisnina (5. öld f. kr). </li>
<li>Og hershöfðinginn Hólófernes var víst til, en hann var víst óvart í þjónustu Xerxesar III Persakóngs (4. öld f. kr). </li>
</ul>
<br />
Fyrir okkur sem erum bara að lesa er þetta ekkert verra en t.d. allskonar hjá Shakespeare. Í Simli konungi er t.d. engin leið að greina í sundur Bretland fyrir innrás Rómverja, Rómaveldi á tímum Kládíusar og Ítalíu endurreisnartímans. Og hverjum er ekki sama?<br />
<br />
þetta er semsagt krassandi saga um sigur kjarks og hugvits yfir ofureflinu. Hin fróma ekkja Júdít kemur sér í mjúkinn hjá hershöfðingja umsátursliðsins, gerir hann vitlausan í sig og grípur svo tækifærið eftir mikla veislu þegar gaurinn er orðinn vel fullur og sneiðir af honum hausinn.<br />
<br />
Sjáið þið ekki atriðið fyrir ykkur? Reffar: Raiders of the Lost Ark og The Firm, svona til dæmis. Fyrir utan þetta með hausinn reyndar. Já og svo mistókst Marion að sálga René í Indianajones-myndinni. En samt, það er hugarfarið sem gildir.<br />
<br />
Það er ekkert sérlega trúarlegt við bókina, fyrir utan að aðalsöguhetjan er með afbrigðum fróm, og skúrkurinn dýrkar húsbónda sinn. Það pirrar reyndar Nebúkadnesar alveg svakalega þegar fólk viðurkennir ekki að hann sé guð, og deilir hann þeim persónuleikagalla með … ja, þið vitið hverjum.<br />
<br />
Svona t.d. gerir Nebú alveg trylltan (og verður reyndar kveikjan að herferðinni sem endar með gróflega lágvaxnari leiðtoga hennar):<br />
<br />
<i>Þeir voru alls óhræddir við hann því að í augum þeirra var hann eins og hver annar maður. (1. 11)</i><br />
<br />
The nerve!<br />
<br />
Reyndar er ræða Júdítar þar sem hún stappar stálinu í sína umsetnu samborgara ein besta og skýrasta útlistun sem ég man eftir á röksemdum hinna guðhræddu þegar þeir skilja ekki af hverju þeir lenda í skítnum til jafns við aðra. Þeir hafa ákveðið að þrauka fimm daga enn í vatns- og matarlausu umsátrinu og heita á Guð að frelsa sig, en gefast síðan upp ef engin himnahjálp berst. Skamm, segir Júdit:<br />
<br />
<i>Hlíðið á mig, þið sem eruð leiðtogar Betúlúubúa. Ekki gerðuð þið rétt að tala þannig til fólksins í dag og sverja Guði þann eið að gefa óvinunum borgina á vald ef Drottinn veitir okkur ekki hjálp innan þessa tiltekna tíma. Hverjir haldið þið að þið séuð að freista Guðs, eins og þið hafi gert í dag, og setja ykkur sjálfa í Guðs stað meðal mannanna? Þið eruð að reyna að rannsaka almáttugan Drottin. Aldrei að eilífu munuð þið verða nokkru nær. Ekki getið þið einu sinni komist að raun um hvað leynist í djúpi hjarta mannsins né heldur skilið hugrenningar hans. Hvernig hyggist þið rannsaka Guð sam allt þetta hefur skapað, skilið hugsanir hans og komast að því sem hann ætlast fyrir? Það verður aldrei. (8. 11–14)</i><br />
<br />
Semsagt: Vegir Guðs eru órannsakanlegir, og það hleypur í hann kergja ef við reynum að kortleggja. Eins og dæmin sanna.<br />
<br />
Þetta er skýr og vel orðuð útlistun þessara röksemda. Ég sagði ekki að þær væru röklega skotheldar. Enda tekur Júdít til sinna ráða, innblásin af trú sinni og trausti um stuðning Guðs við aðgerðirnar.<br />
<br />
Þegar kona heldur heim á leið í partídressinu með haus kvalarans í farangrinum skiptir minnstu máli hvort eldsneytið sem knúði sverðið í gegnum hálsliðina var placebo eða alvöru stöff.Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-31147617366964682562014-03-01T09:50:00.000+00:002014-03-01T09:50:06.637+00:00Tóbítsbók<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="font-weight: bold; line-height: 17px; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: inherit;">Fugladrit og fiskigall</span></span></div>
<b id="docs-internal-guid--36465bb-78f1-1209-6585-3223ad1b3a28" style="font-weight: normal;"><span style="font-family: inherit;"><br /><span style="background-color: transparent; color: black; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span></span></b>
<br />
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: inherit;"><a href="http://ebible.org/kjv/Tobit.htm">Textinn</a> [á ensku því miður, Apókrífu bækurnar ekki aðgengilegar á íslensku á netinu]</span></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: inherit;"><a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Tobit">Kynning</a></span></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></div>
<div dir="ltr" style="line-height: 1.15; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;">
<span style="background-color: transparent; color: black; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-family: inherit;">Hin apókrífa Tóbítsbók er hvorki hluti af „kanón“ Gyðinga né lúterskra. Reyndar er form hennar og innihald þannig að ef hún saknar þess að tilheyra stóru ritsafni gæti hún alveg eins gengið í Grimmsævintýrin og Biblíuna.</span></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Hér er frekar hreinræktað ævintýri á ferð.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Hinn rétttrúaði og guðrækni Tóbít er einn af þeim sem Assýríumenn nema á brott úr Norðurríkinu, en hann er fljótt kominn í ágætt djobb í innkaupadeild keisarans. Það er dálítð ströggl að vera Kosher og guðrækinn í þessu nýja landi, þar sem fólk (allavega Gyðingar) eru ekki grafnir eftir dauðann heldur hent út fyrir borgina. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Tóbít þrjóskast við og lendir í klandri út af því. Þessu stússi óskylt hendir hann nokkuð sjaldgæf ógæfa:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="line-height: normal;"><i><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></i></span>
<span class="Apple-style-span" style="line-height: normal;"><i><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Um nóttina baðaði ég mig, fór út í garð og lagðist til svefns undir garðveggnum. Sakir þess að heitt var í veðri hafði ég ekkert á höfðinu. Ég vissi ekki að spörvar höfðust við í veggnum fyrir ofan mig og volgt drit þeirra féll í augu mér og myndaði hvita himnu. Ég leitaði hjálpar af læknum en því fleiri smyrsli sem þeir báru á augun þeim mun meira spillti himnan sjóninni uns ég varð alblindur (2. 9–10)</span></i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Á sama tíma annarsstaðar í Assýríu er óvætturinn Asmódeus að hrella Söru, frænku Tóbíts og drepa fyrir henni eiginmenn í stríðum straumum áður en þeir ná svo mikið sem ganga í eina sæng með henni. Líkt og Tóbít er Sara guðrækin og bænir þeirra beggja rata rétta boðleið og Guð gerir út engil, líkt og biskup gerði út mann á Snæfellsnesið löngu síðar.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Erkiengillinn Rafael er reyndar öllu öflugri erindreki en Umbi, þó í dulargerfi sé. </span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Undir hans leiðsögn fer Tóbías Tóbítsson í leiðangur eftir sjóði sem faðir hans hafði komið í geymslu. Á leiðinni gerist þetta:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><i><br /></i></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><i>Drengurinn fór ofan að ánni til að þvo fæturna í fljótinu. Þá stökk risavaxinn fiskur upp úr ánni og ætlaði að bíta fótinn af unga manninum sem veinaði upp yfir sig. En engillinn sagði við unglinginn: „Gríptu fiskinn og haltu honum fast.“ Unglingurinn greip fiskinn og bar hann á land. „Slægðu fiskinn“ hélt engillinn áfram, „og taktu gallið, hjartað og lifrina og hirtu það en hentu öðru innvolsi … Hjarta og lifur má brenna ef karl eða kona verða fyrir ásókn ára eða ills anda. það sem sækir að flýr þá reykinn og lætur þau í friði um alla framtíð. Gallinu má smyrja í augu manns sem hefur fengið hvítar himnur á þau. Síðan má blása á himnurnar og læknast þá augun“ (5. 3–9)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Ég þarf ekkert að teikna upp fyrir ykkur hvernig framhaldið verður – þetta rennur allt eftir langslípuðum brautum ævintýrisins. Sara og Tóbías gifta sig og lifa af brúðkaupsnóttina, Tóbít fær sjónina og allir lifa hamingjusamir til æviloka.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Það er skemmtilegur, afslappaður og mannlegur tónn í þessari snotru sögu. Allar persónurnar eru viðfelldnar. Samtölin eru vel skrifuð og óvenju raunsæisleg, t.d. þessar orðahnippingarTóbíts og konu hans þegar þeim er farið að lengja eftir syninum:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><i>„Vertu hljóð og hafðu engar áhyggjur, systir góð,“ sagði Tóbít sífellt. „Það amar ekkert að honum. Eitthvað óvænt hefur tafið hann. Maðurinn sem fylgir honum er traustur. Hann er einn af bræðrum okkar. Hafðu ekki áhyggjur af drengnum, systir, hann kemur bráðum”. En hún svaraði: „Þegi þú sjálfur og reyndu ekki að blekkja mig. Drengurinn er dáinn.“ (10 6–7)</i></span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><i><br /></i></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Það er þetta „þegi þú sjálfur“ sem jarðtengir textann. Tónn sem ekki er á hverju strái í góðu bókinni.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Meira að segja Guð sjálfur er mannlegur, allavega ó-óskeikull, ef marka má þessi orð Rafaels þegar hann afhjúpar sitt rétta eðli fyrir fjölskyldunni:</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<i><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></span></i>
<i><span style="font-family: inherit;"><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">„Þegar þið Sara báðust fyrir var það ég sem bar bænir ykkar fram fyrir dýrð Drottinns og </span><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: bold; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">minnti hann á ykkur</span><span style="background-color: transparent; color: black; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">“ </span></span><span style="font-family: inherit; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;">(12.12 – leturbreyting mín)</span></i><br />
<i><span style="font-family: inherit; line-height: 1.15; white-space: pre-wrap;"><br /></span></i>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Meira segja Guð gleymir. Enda í mörg horn að líta. Það er kannski boðskapur ævintýrisins: Ekki gefast upp í bænum ykkar. Guð bænheyrir hinn réttláta.</span><br />
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;"><br /></span>
<span class="Apple-style-span" style="white-space: pre-wrap;">Þegar hann man og má vera að.</span></div>
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span><span style="font-family: Arial; font-size: 15px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span><span style="font-family: Arial; font-size: 15px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span><span style="font-family: Arial; font-size: 15px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span><br />
<span style="font-family: Arial; font-size: 15px; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"></span>Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-35332512244580299712013-09-15T09:20:00.001+00:002013-09-15T09:20:37.489+00:00Sefanía – Haggaí – Sakaría – Malakí<br />
<h2>
Allt tekur enda – eða ekki</h2>
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/sefania.htm" target="_blank">Textinn (Sefanía)</a><br />
<a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Zephaniah+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður (Sefanía)</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Twelve_Minor_Prophets" target="_blank">Kynning (Minni spámennirnir)</a><br />
<br />
<br />
<b>Sefanía</b><br />
<br />
Það er ekki vel gott að skilja af hverju spádómsbók Sefaníu endar ekki bara strax eftir annað vers: <br />
<br />
<i>Ég mun gereyða öllu af yfirborði jarðar</i><br />
<i>segir Drottinn. (1.2)</i><br />
<br />
Gyðingar hafa hegðað sér illa – best að leggja heiminn í rúst. Er það héðan sem kennarar, og aðrir sem hafa yfir börnum að segja, hafa ræðuna: „Já, því miður þá eru það alltaf nokkrir sem eyðileggja fyrir öllum hinum“ og refsa svo hópnum öllum fyrir uppátæki óþekktarormanna/ADHDsjúklinganna.<br />
<br />
Var kannski hjáguðablæti Hebrea bara vangreindur athyglisbrestur: „Við lofum þig Drottinn, við tignum þig einan, við … nei sko, Baal!“<br />
<br />
Annars er þetta allt eftir hefðubundinni formúlu hjá Sefaníu. Þó Guð sé fyrst og fremst reiður sínu fólki þá fá aðrir að kenna á því líka, ekki síst fyrir að vera leiðinlegir við þetta sama fólk og reiði hans beinist að (órannsakanlegir vegir þið vitið).<br />
<br />
Og þó eyðingarhótanirnar séu afdráttarlausar kemur í ljós eins og alltaf að einhverjir munu tóra og erfa landið. Ég staldra að lokum við þessa fallegu lýsingu:<br />
<br />
<i>En meðal þín mun ég skilja eftir </i><br />
<i>fátæka og hógværa þjóð</i><br />
<i>og hún mun leita hælis</i><br />
<i>í nafni Drottins.</i><br />
<i>Þeir sem eftir verða í Ísrael</i><br />
<i>munu hvorki viðhafa rangindi né ósannindi.</i><br />
<i>Svikul tunga mun ekki verða í munni þeirra.</i><br />
<i>Þeir munu komast á beit og hvílast</i><br />
<i>og enginn verður til þess að styggja þá. (3. 12–13)</i><br />
<br />
Enda allir aðrir dauðir.<br />
<br />
<b>Haggaí</b><br />
<br />
Örstutt bók um lífið í Jerúsalem eftir heimkomuna frá Babýlon og musterið sem liggur í rúst. Enda varð hér hrun og endurreisnin virðist ekki hafa gengið alveg eins smurt og <a href="http://godabokin.blogspot.com/2013/05/normal.html">Ezrabók</a> bendir til. Haggaíbók hefst á athugasemd um forgangsröðun: <br />
<br />
<i>Svo segir Drottinn allsherjar:</i><br />
<i>Þessi þjóð segir: „Ekki er enn tímabært að endurreisa hús Drottins“.</i><br />
<i>Þá barst orð Drottins af munni Haggaí spámanns: </i><br />
<i>Er þá tímabært fyrir ykkur að búa í þiljuðum húsum, meðan þetta hús er í rúst?” (1. 2-4)</i><br />
<br />
Menn virðast kaupa þessi rök, stökkva til og byrja að endurbyggja, og Guð virðist harla ánægður:<br />
<br />
<i>Ég mun hræra allar þjóðir svo að þær munu flytja fjársjóði sína hingað, ég mun fylla hús þetta dýrð, segir Drottinn allsherjar. Mitt er silfrið, mitt er gullið, segir Drottinn allsherjar. Vegsemd þessa húss verður meiri en hins fyrra, segir Drottinn allsherjar. Á þessum stað mun ég veita heill, segir Drottinn allsherjar. (2. 7-9)</i><br />
<br />
Ojæja, það fór nú eins og það fór. <br />
<br />
Annars hnaut litli efnafræðingurinn um eitt orð í þessum stutta texta. Þar er Drottinn að lýsa því hvernig hann hefur hirt heimamenn á meðan þeir voru að byggja yfir sig en ekki hann, og subba með helgisiðina:<br />
<br />
<i> Ég hef lostið öll verk ykkar með korndrjóla … (2. 17) </i><br />
<br />
Korndrjóli (Claviceps purpurea) er eitursveppur sem vex á ýmsu korni og getur valdið allskyns hörmungum, m.a. ofskynjunum, enda skyldur Lýsergínsýru (LSD). <br />
Það skyldi þó aldrei vera …<br />
<br />
<b>Sakaría</b><br />
<br />
Bókin hefst á skáldlegum og táknrænum sýnum þar sem við sögu koma menn á rauðum hestum, horn, æðstipresturinn Jósúa, ljósastika og tvö ólífutré. Þessi tvö síðastnefndu fengu síðar að vera með í fána Ísraelsríkis. Til hamingju með það. Kaflinn um þau er reyndar ekkert sérlega innblásinn.<br />
<br />
Ég staldra hinsvegar við þessi orð í þriðju sýninni:<br />
<br />
<i>Á þeim degi munu margir heiðingjar ganga Drottni á hönd, gerast hans lýður og búa hjá þér. (2. 15) </i><br />
<br />
Þau kallast á við sama þanka í skemmtilegri tóntegund síðar í bókinni: <br />
<br />
<i>Á þeim dögum munu tíu menn af öllum þjóðtungum grípa í kyrtilfald eins Gyðings og segja: „Við viljum fara með ykkur, við höfum heyrt að Guð sé með ykkur“. (8.23) </i><br />
<br />
Áfram halda vísbendingar um glóbalíseringu Guðs, eða að það sé trúarlegt spursmál en ekki ættfræðilegt hvort maður er Gyðingur eður ei.<br />
<br />
Í fjórðu sýninni birtist síðan Satan í síðasta sinn í Gamlatestamentinu og hefur sig lítt í frammi. <br />
Sjöunda sýnin verður að teljast í uppáhaldi: <br />
<br />
<i>Þá gekk fram engillinn, viðmælandi minn, og sagði: „líttu nú upp og sjáðu hvað nálgast”. </i><br />
<i>„Hvað er það?“, spurði ég, og hann svaraði: „Þetta efuker sem nálgast“, sagði hann, er sekt þeirra í landinu öllu“. Þá lyftist blýlokið af efunni og sat kona niðri í kerinu. „Þetta“, sagði hann, „er Illskan“.Og hann þrýsti henni niður í kerið og setti blýlokið yfir.</i><br />
<i>Enn leit ég upp og sá nú tvær konur birtast. Þær höfðu vængi sem storkar og stóð vindur undir á báða vegu. Og á milli sín hófu þær efuna á brott. Ég spurði engilinn, viðmælanda minn: „hvert ætla þær með efuna?“ Hann svaraði: „Til að reisa henni hús í Sínearlandi og að því loknu munu þær setja efuna þar á stall“. (5. 5–11) </i><br />
<br />
Efa er alltsvo mælieining, 36,4 lítrar. Og Sínearland er Mesópótamía/Babýlon. Þar mun hin smávaxna Frú Illska setjast að og að því er virðist verða tilbeðin.<br />
<br />
Hér koma líka fallegir og gagnorðir kaflar um hvaða hegðun sé Guði þóknanleg:<br />
<br />
<i>Fellið réttláta dóma</i><br />
<i>og sýnið hver öðrum</i><br />
<i>miskunnsemi og samúð. </i><br />
<i>Níðist hvorki á ekkjum,</i><br />
<i>munaðarleysingjum,</i><br />
<i>aðkomumönnum né fátæklingum </i><br />
<i>og hyggið ekki á ill ráð</i><br />
<i>hver gegn öðrum í hjarta yðar. (7. 9–10)</i><br />
<br />
og <br />
<br />
<i>Segið sannleikann hver við annan </i><br />
<i>og fellið dóma af sanngirni</i><br />
<i>og velvilja í hliðum yðar.</i><br />
<i>Enginn yðar ætli öðrum illt í hjarta sínu </i><br />
<i>og fellið yður ekki við meinsæri. </i><br />
<i>Allt slíkt hata ég, </i><br />
<i>segir Drottinn. (8. 16–17)</i><br />
<br />
Gamli er nú samt ekki orðinn neinn hippi: <br />
<br />
<i>„Ekki skalt þú halda lífi er þú ferð með lygar í nafni Drottins“. Og foreldrar hans, faðir og móðir, munu leggja hann í gegn, ef hann stundar spámennsku. (13. 3) </i><br />
<br />
Fín spádómsbók, Sakaríabók. Sýnir, mórall og alles.<br />
<br />
<br />
<b>Malakí</b> <br />
<br />
Síðasta bók Gamla testamentisins er ekki langloka. Hún byrjar reyndar á smá afturhvarfi til upphafsins (eða því sem næst): <br />
<br />
<i>Ég elska ykkur, segir Drottinn. En þið spyrjið: „Hvernig hefur þú sýnt ykkur kærleika þinn?”</i><br />
<i>Er Esaú ekki bróðir Jakobs? spyr Drottinn. Samt elska ég Jakob og hata Esaú. Ég geri fjalllendi hans að auðn og fæ sjakölum eyðimerkurinnar erfðaland hans. … Byggi þeir [edómítar] upp mun ég niður rífa uns þeir verða kenndir við land ranglætisins og nefndir þjoðin sem Drottinn er ævinlega reiður. (1. 2–4)</i><br />
<br />
Glæsileg sönnun á ást. Hef ég ekki verið nógu andstyggilegur við bróður þinn? <br />
<br />
Guð kemur ekkert sérlega vel út úr þessari bók. Hann er ekki fyrr búinn að hreykja sér af framkomunni við Edómíta en hann fer að argaþrasast yfir að fórnardýrin séu ekki alltaf fyrsta flokks. Og er ekki smá vælutónn í þessu?<br />
<br />
<i> Bölvaður sé svikarinn sem heitir Drottni karldýri úr hjörð sinni en fórnar Drottni síðan gallagrip. Því ég er mikill konungur, segir Drottinn hersveitanna, og nafn mitt er mikilsvirt meðal þjóðanna. (1. 14) </i><br />
<br />
Svo eru þetta mikið til vanalegar umkvartanir, sem fá aukið vægi af því þetta er jú lokakafli bókarinnar: <br />
<br />
<i>Allt frá dögum forfeðra ykkar hafið þið vikið frá lögum mínu, þið hélduð þau ekki. Snúið aftur til mín, þá sný ég aftur til ykkar, segir Drottinn hersveitanna. (3. 7)</i><br />
<br />
Gamla testamentið í hnotskurn, herrar mínir og frúr. <br />
<br />
Blálokin eru kannski smá antiklæmax, og þó. Þar er boðað að hinn uppnumdi spámaður Elía muni snúa aftur áður en veröld steypist til að bjarga því sem bjargað verður:<br />
<br />
<i>Hafið lögmál Móse, þjóns míns, hugfast. Vegna alls Ísraels fékk ég honum það á Hóreb, með boðum þess og ákvæðum. Sjá, ég sendi Elía spámann til ykkar áður en hinn mikli og ógurlegi dagur Drottins kemur. Hann mun sætta feður við syni og syni við feður svo ég verði ekki að helga landið banni þegar ég kem. (3. 22–24) </i><br />
<br />
Þannig hljóma lokaorð Gamla testamentisins eins og „við“ Evangelísk-lúterskir höfum það. Auðvitað pínu tilviljanakennt að þessi bók sé endapunkturinn, hún var klárlega ekki skrifuð með það í huga. Það er hinsvegar smá „cliffhanger-blær“ yfir þessum lokaorðum, um leið og þau falla algerlega inn í stemminguna í spámannsritunum.<br />
<br />
Guð er væntanlegur, og boðar meira að segja að á undan honum komi annar góðkunningi úr fyrri þáttum. Við stillt inn á magnaðan seinnihluta.<br />
<br />
Farið ekki langt …<br />
<br />
<span class="Apple-style-span" style="font-size: x-small;"><i>Reyndar koma fyrst apókrífu bækurnar, slatti af aukaefni og „deleted scenes“ úr fyrir hlutanum. Ég mun gera smá hlé á Biblíulestrinum næstu vikur og jafnvel mánuði, en snúa mér síðan að apókrífunni af fullu krafti. Uppsúmmeringsritgerð um Gamla testamentið bíður þar til því verki er lokið. </i></span><br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-89151787117724745422013-09-01T19:10:00.001+00:002013-09-01T19:10:20.831+00:00Jónas, Míka, Nahúm, Habbakuk<br />
Næsta spámannaferning:<br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/jonas.htm" target="_blank">Textinn (Jónas)</a><br />
<a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Jonah+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður (Jónas)</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Twelve_Minor_Prophets" target="_blank">Kynning (minni spámennirnir)</a><br />
<br />
<b>Jónas</b><br />
Öll vitum við það um Jónas að hann var gleyptur af hval (eða „fiski“ eins og það heitir nú reyndar). Annað hefur nú mest farið framhjá okkur í þessari litlu skrítnu sögu sem formálinn kallar „dæmisögu“. Lærdóminn er reyndar erfitt að koma auga á.<br />
<br />
Það eru allir hálf-lítilsigdir í sögunni, nema kannski íbúar Níneve, sem bregðast hratt og örugglega við þegar Jónas ber þeim fregnir af óánægju Guðs með þá. Já og hvalurinn, sem bæði gleypir Jónas og gubbar honum „on cue“.<br />
<br />
Skipsfélagar Jónasar eru reyndar frekar tregir til að kasta honum fyrir borð þegar hann býðst til þess, í ljósi þess að hlutkesti hefur sýnt fram á að óveðrið sem þeir eru staddir í er af „hans“ guðs völdum. En gera að nú engu að síður á endanum.<br />
<br />
Titilpersónan er svo ekki maður mikilla sæva (pun intended). Meira að segja Richard Dawkins myndi líklega ekki detta í hug þau viðbrögð ef Guð skipaði honum að fara til Níneve að lesa borgarbúum pistilinn að reyna að flýja yfir Miðjarðarhafið. Svo er frekar kjánalegt að fara í megafýlu, þegar hann loksins dratthalast á staðinn, yfir að Assýríumenn taka hann á orðinu, iðrast og er þyrmt. Aðrir spámenn hefðu sennilega fegnir vilja láta taka jafn mikið mark á sér.<br />
<br />
Guð er svo kapítuli út af fyrir sig. Sök sér að hann setji aðeins ofaní við Jónas fyrir fýlukastið – en er ekki fullmikið af því góða að stæra sig af því að hafa þyrmt borgarbúunum sem hann var algerlega klár í að útrýma ef þeir hefðu ekki brugðist við eins og þeir gerðu.<br />
<br />
Og að lokum: kæru þýðendur. Ef þið hefðuð skrifað setninguna: „Ég geri rétt er ég reiðist til dauða“ í íslenskustíl í menntaskóla þá hefðuð þið uppskorið feitan rauðan mínus, eins og ég er viss um að þið vitið. Samanburður við aðrar þýðingar bendir til það sem Jónas er að reyna að segja sé: „Ég er svo reiður að ég gæti dáið.“ Var ekki bara hægt að hafa þetta þannig? Þið vitið, á íslensku og svona?<br />
<br />
<b>Míka</b><br />
Æ, þegar maður er búinn að lesa sig í gegnum svona marga spámenn þá er fátt sem fangar athyglina. Míka líður svolítið fyrir það, enda nánast ekkert ferskt í erindi hans eða hvernig hann kemur því á framfæri.<br />
<br />
Það er helst hvað hann gengur langt í að rugla lesandann með sjónarhornsskiptingum. Í einni línu hefur Guð orðið og ávarpar syndaselina, í þeirri næstu er það Míka sjálfur sem talar við lýðinn, þá birtist Guð aftur en er bara að tala við Míka og því næst Míka að ávarpa Guð.<br />
<br />
Honum er heldur ekki sérlega umhugað um form og framvindu. Þannig eru spádómar um framtíðarsæluríki friðarins innan um bölbænir gagnvart syndurum og hiklaust hoppað milli þess að beina reiðinni að nágrönnum gyðinga, gyðingum sjálfum eða bara því hlutmengi þeirra sem er ríkur og óréttlátur.<br />
<br />
Það er líka nokkuð óljóst hvernig sælan verður útfærð. í 4. kafla heitir það: <br />
<br />
<i>Aðrar þjóðir munu lifa</i><br />
<i>hver í nafni síns Guðs</i><br />
<i>en vér munum lifa í nafni Drottins, Guðs vors</i><br />
<i>um aldir alda (4. 5)</i><br />
<br />
En þremur köflum síðar er framtíðin svona:<br />
<br />
<i> Þær (þjóðirnar) munu koma skjálfandi úr fylgsnum sínum</i><br />
<i>til Drottins, Guðs vors.</i><br />
<i>Þær munu óttast þig og virða.</i><br />
<br />
Frægust er Míkabók fyrir fallega útlistun á hvað til friðar hins trúaða heyrir – hvernig Guð er ekki sólginn í ríkulegar fórnir heldur skikkanlega hegðun síns fólks:<br />
<br />
<i> Hefur Drottinn þóknun á þúsundum hrúta</i><br />
<i>eða tugþúsundum lækja af ólífuolíu?</i><br />
<i>…</i><br />
<i>Maður, þér hefur verið sagt hvað gott er</i><br />
<i>og hvers Drottinn væntir af þér:</i><br />
<i>Þess eins að þú gerir rétt,</i><br />
<i>ástundir kærleika</i><br />
<i>og þjónir Guði í hógværð. (6. 7-8)</i><br />
<br />
Bannað að vera með vesen. Ef þetta væri nú alltaf svona skýrt.<br />
<br />
<b>Nahúm</b><br />
Ef Gamla testamentið væri plötusafn en ekki bóka- þá væri Nahúm Slayerplatan. Virtúósísk og vægðarlaus árás. Að sönnu glæsileg, en sumir sem flettu í plöturekkanum myndu samt spyrja sig: Í alvöru? Á þetta virkilega heima hérna? Þetta er ekki tónlist þetta helvíti!<br />
<br />
Víst er þetta tónlist. Það eru sambærilegir kaflar í spámannsritunum öllum, þar sem dauða, eyðileggingu og hörmungum er spáð.<br />
<br />
Munurinn er bara sá að hér er búið að fjarlægja allt annað og hækka upp í ellefu. Já og æfa sig í vel ríflega 10 þúsund tíma.<br />
<br />
Þetta er semsagt magnaður texti um yfirvofandi fall höfuðandstæðingsins, hinnar voldugu höfuðborgar Assýríska heimsveldisins, Níneve.<br />
<br />
Nokkur tóndæmi: <br />
<i><br /></i>
<i>Drottinn er ákaflyndur Guð og heiftrækinn.</i><br />
<i>Drottinn er heiftrækin og fullur bræði.</i><br />
<i>Drottinn hefnir sín á andstæðingum sínum</i><br />
<i>og er langrækinn við féndur sína. (1. 2)</i><br />
<i> </i><br />
<i>En ákvörðun Drottins um þig er þessi:</i><br />
<i>Enginn mun erfa nafn þitt,</i><br />
<i>úr útskornum og steyptum </i><br />
<i>skurðgoðum hofa þinna</i><br />
<i>bý ég þér gröf,</i><br />
<i>fyrirlitlega svo sem þú ert. (1. 14)</i><br />
<i> </i><br />
<i>Níneve er eins og lón</i><br />
<i>sem vatnið fossar úr.</i><br />
<i>„Stansið! Stansið“</i><br />
<i>Enginn snýr við. (2.9) Huglaus hjörtu, titrandi kné,</i><br />
<i>skjálfandi lendar, litverp andlit.</i><br />
<i>Hvar er nú bæli ljónanna</i><br />
<i>hvar hellir ljónshvolpanna</i><br />
<i>þar sem ljónið gekk óáreitt,</i><br />
<i>ljónynjan og hvolparnir? (2. 11-12)</i><br />
<i> </i><br />
<i>Kaupmenn þínir voru fleiri en stjörnur himinsins</i><br />
<i>en sem grasvargur skiptu þeir hömum og hurfu á braut.</i><br />
<i>Verðir þínir voru sem engisprettur</i><br />
<i>og herforingjar þínir eins og skordýrasægur</i><br />
<i>sem sest á steingarða á svölum degi</i><br />
<i>en flýgur á burt þegar sólin birtist</i><br />
<i>og enginn veit hvað af honum verður (3. 16-17)</i><br />
<br />
Þetta er sko ekki um guð miskunarinnar, hér er ekkert pláss fyrir ást og hógværð. Og það gleymist í hávaðanum að þessir sömu Assýríumenn voru einmitt á Guðs vegum þegar þeir bökuðu sér þetta hatur - refsivöndur hans gegn hinum synduga Ísrael. Rokk og ról!<br />
<br />
<b>Habbakuk</b><br />
Hér fer fram hefðbundin Jobsbókarleg samræða manns og guðs, þar sem maðurinn spyr hversvegna réttlátir þjást og guð bænheyri ekki hina réttlátu. Svör Drottins eru svo í sumartunglið. Lokaorðin eru fallega orðuð niðurstaða þess sem trúir þrátt fyrir allt: <br />
<br />
<i>Með hugarró mun ég þó bíða neyðardagsins,</i><br />
<i>dagsins sem kemur yfir þá þjóð sem fer ránshendi gegn oss.</i><br />
<i>Þótt fíkjutréð beri ekki blóm</i><br />
<i>og vínviðurinn engan ávöxt;</i><br />
<i>þótt gróði ólífutrésins bregðist</i><br />
<i>og akrarnir gefi enga fæðu;</i><br />
<i>þótt sauðfé hverfi burt úr kvíum</i><br />
<i>og nautgripir úr fjósum</i><br />
<i>skal ég samt gleðjast í Drottni</i><br />
<i>og fagna yfir Guði hjálpræðis míns.</i><br />
<i>Drottinn minn, Guð minn er styrkur minn.</i><br />
<i>Fætur mína gerir hann fráa sem fætur hindarinnar</i><br />
<i>og leyfir mér að fara um hæðir mínar. (3. 16-19)</i><br />
<br />
<br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-16358043.post-80361157657450993912013-08-27T23:00:00.000+00:002013-08-27T23:00:25.880+00:00Hósea – Jóel – Amos – Óbadía<br />
<b>Hórkonur, engisprettur, sósíalismi og bræðravíg</b><br />
<br />
<a href="http://www.snerpa.is/net/biblia/hosea.htm" target="_blank">Textinn (Hósea)</a><br />
<a href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Hosea+1&version=KJV" target="_blank">Samanburður (Hósea)</a><br />
<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Twelve_Minor_Prophets" target="_blank">Kynning (minni spámennirnir)</a><br />
<br />
Gamla testamentinu lýkur á tólf bókum hinna minni spámanna. Þetta eru flest örstuttar bækur og hyggst ég gera þeim skil í þremur áföngum, fjórum og fjórum í senn. Hér koma fyrstu smáspámennirnir fjórir.<br />
<br />
<b>Hósea</b><br />
Norðurríkið (Ísrael) var alla tíð meira fyrir framhjátökur en Suðurríkið (Júda). Hósea var norðlendingur og hefur því yfir ýmsu að kvarta við landa sína fyrir hönd Drottins. Góðu heilli vofir ógn yfir sem hægt er að nota. Breytir ekki öllu hvað hún heitir, Norðangrýlan Assiría eða Suðrgrýlan Babýlon.<br />
<br />
Allt hefur það nú svo sem komið fram áður, og sett fram af meiri andagift en hjá honum. Þó vekur athygli byrjun bókarinnar, en þar setur Guð honum verkefni, líkt og Esekíel forðum. Líkt, en ólíkt samt: <br />
<br />
<i>Farðu og gakktu að eiga hórkonu</i><br />
<i>og eignastu hórbörn.</i><br />
<i>Því að landið drýgir hór</i><br />
<i>og hverfur frá Drottni. (1. 2) </i><br />
<br />
Það er eins og Guð treysti ekki alveg mælsku Hósea, og vilji að hann kynnist framhjátökum á eigin skinni, ef svo má segja, til að spámanninum gangi betur að skilja hvernig Drottni líður þegar hann horfir upp á sitt fólk dýrka Baal og félaga.<br />
<br />
Það vekur líka athygli að Hósea ávarpar sjaldnast „Ísrael“ eða „Samaríu“, en beinir orðum sínum að „Efraím“, sem var einn af ættbálkunum tólf, og sá suðlægasti í Norðurríkinu. Kannski hefur hann verið frá þeim slóðum og heimamenn verið svolítið eins og Mývetningar, sem eru Mývetningar fyrst og þingeyingar svo.<br />
<br />
Annars er ekki margt sem fangar hugann í þessari hefðbundnu ógnarræðu. <br />
<br />
<b>Jóel</b><br />
Með næsta spámanni erum við aftur komin suður og til sjálfrar höfuðborgarinnar Jerúsalem. Og hér er ekki spáð fyrir um hvað muni gerast ef menn bæta ekki ráð sitt, heldur lagt út af hörmungum sem þegar hafa dunið yfir eða eru yfirstandandi. Náttúruhaförum, engisprettuplágu. Henni er lýst með miklum glæsibrag:<br />
<br />
<i>Fyrir þeim fer eyðandi eldur</i><br />
<i>og slóð þeirra er logandi bál.</i><br />
<i>Fyrir þeim er landið sem Edensgarður</i><br />
<i>í slóð þeirra öræfi og auðn</i><br />
<i>sem enginn fær flúið.</i><br />
<i>Áþekkir hestum eru þeir,</i><br />
<i>fráir sem gæðingar,</i><br />
<i>það glymur sem í stríðsvögnum</i><br />
<i>er þeir þjóta um fjallatindana</i><br />
<i>snarkar sem í loga af hálmi,</i><br />
<i>kliðar sem máttugur her</i><br />
<i>búist til bardaga.</i><br />
<i>Fyrir þeim skjálfa þjóðirnar,</i><br />
<i>allar ásjónur skipta litum.</i><br />
<i>Þeir þjóta fram sem stríðsgarpar,</i><br />
<i>klífa borgarmúra sem hermenn.</i><br />
<i>Hver heldur eigin stefnu,</i><br />
<i>enginn villist í annars braut. (2. 3-7)</i><br />
<br />
Að sjálfsögðu er plágan rakin til reiði Guðs eins og spámenn gera fram á þennan dag – var ekki fellibylurinn Katrina rakinn til siðleysis íbúa New Orleans af einhverjum af sjónvarpstrúarskröggum Bandaríkjanna?<br />
<br />
Lausin er að klæðast hærusekk, iðrast syndanna og biðja um miskunn. Ekkert er minnst á að bæta ráð sitt, kannski segir það sig sjálft, þó sagan sýni reyndar annað. <br />
<br />
Sæluríkinu sem hlýst af þessari iðrun er síðan lýst og svo eins og svo oft er að lokum farið yfir hvernig nágrönnum Gyðinga verður refsað. Að þessu sinni verður það verk ekki á hendi Drottins eða náttúrunnar, heldur er Gyðingum sjálfum gert að tukta óvini sína til. Þar vekur athygli þessi hagkvæma endurvinnsla:<br />
<br />
<i> Smíðið sverð úr plógjárnum yðar </i><br />
<i>og spjót úr sniðlum yðar. (4. 10) </i><br />
<br />
Svona í ljósi þess að hjá Jesaja er þetta:<br />
<br />
<i> Og þær munu smíða plógjárn úr sverðum sínum og sniðla úr spjótum sínum. (Jes. 2. 4)</i><br />
<br />
Ég hef nú eiginlega meiri áhyggjur af málmþreytunni en ósamkvæmninni.<br />
<br />
Skáldleg tilþrif eru áberandi í þessari stuttu og snaggaralegu bók, sem gerir hana eftirminnilegasta af þessum fjórum. Hér er meðferðinni á óvinum Ísraels lýst: <br />
<br />
<i>Bregðið sigðinni,</i><br />
<i>vínberin eru fullþroskuð.</i><br />
<i>Komið og troðið,</i><br />
<i>svo full er vínþróin</i><br />
<i>að lagarkerin flóa yfir.</i><br />
<i>Svo mikil er illska þeirra.</i><br />
<i>Mannþröng, mannsægur,</i><br />
<i>í Dal dómsins.</i><br />
<i>Nálægur er dagur Drottins</i><br />
<i>í Dal dómsins. (4. 13-14)</i><br />
<br />
Vel mælt. Skál í boðinu. <br />
<br />
<b>Amos</b><br />
Lítið eftirminnilegt við hana þessa - hér er bæði þjóð Guðs og nágrönnum hennar lesin pistillinn eins og oftast. Það sem helst greinir Amos frá öðrum spámönnum er hvað stór hluti bókarinnar fer í að benda á misgjörðir gegn fátækum og syndir hinna ríku og voldugu. Stef sem bregður fyrir hjá nánast öllum spámönnunum og í skyldum ritum, t.d. Jobsbók. En hér er þetta bæði plássfrekt og afdráttarlaust, þar sem í öðrum bókum stundum er látið að því liggja að velþóknun Guðs birtist einmitt í efnahagslegri velgengni.<br />
<br />
<b>Óbadía</b><br />
Stysta bók biblíunnar er vitaskuld með skýran fókus – ekkert svigrúm til að hlaupa út undan sér. Fókusinn er á Edómítum, einni af nágrannaþjóðum Gyðinga. Þeir eru varaðir við að vera með derring og spáð útrýmingu og að Ísrael eignist lönd þeirra. Nú eru Edómítar afkomendur Esaús, tvíburabróður Jakobs, ættföður Gyðinga. Þeir sem muna sögu þeirra bræðra verða vafalaust dálítið hissa á þessum orðum Drottins via Óbadía:<br />
<br />
<i> Sakir ofbeldisverka þinna</i><br />
<i>gegn Jakob, bróður þínum </i><br />
<i>mun smánin hvolfast yfir þig</i><br />
<i>og þú tortímast að eilífu. (10)</i><br />
<br />
„Ofbeldisverkin“ ku vera þau að Edómítar komu Júda ekki til hjálpar þegar Babýlóníumenn réðust á Jerúsalem, heldur voru jafnvel til í að láta greipar sópa um hina föllnu borg. Fyrir utan að horfa framhjá samskiptum ætfeðranna, sem Jakob kemur nú ekki sérlega vel út úr, þá virðist hér gleymt að Sál og Davíð lögðu Edóm undir sig með hernaði. Erfitt er að fallast á það með Guið og Óbadía að Edómítar standi í einhverri sérstakri þakkar- og blóðskuld við drottnara sína. <br />
<br />
En svona er þetta víst. Guð sagði það.<br />
Varríushttp://www.blogger.com/profile/09893154098885534776noreply@blogger.com0